Incompatibility

My first ever demotivational poster attempt, on the incompatibility of science and religion. I give it my full blessing to go viral (click to embiggen).

 

you can formspring me

a little bit late to join the bandwagon but here goes nothing:

http://www.formspring.me/uygarpolat

 

Review: The Greatest Show on Earth

The review of The Greatest Show on Earth, The Evidence For Evolution by Richard Dawkins. This was submitted as a take-home assignment for a philosophy course entitled “Darwin & Philosophy.” It got a 9 out of 10, with the following criticism from the instructor (paraphrased): “You could have inquired further into the philosophical aspects of Dawkins’ ideas and supplemented them with your own.” Citations omitted, some corrections made.

“If I were to give an award for the single best idea anyone has ever had, I’d give it to Darwin, ahead of Newton and Einstein and everyone else. In a single stroke, the idea of evolution by natural selection unifies the realm of life, meaning, and purpose with the realm of space and time, cause and effect, mechanism and physical law” says American philosopher Daniel Dennett, who is also a good friend of Richard Dawkins. Since it was first published in November 1859, Charles Darwin’s theory of evolution has passed every scientific test it has encountered with flying colors. It has proven to possess immense explanatory power in biology, so much so that Theodosius Dobzhansky, one of the founding fathers of modern evolutionary synthesis, have aptly proclaimed that “nothing in biology makes sense except in the light of evolution.” Indeed, without the hindsight of evolution, facts of life were merely collected data, unexplained and unconnected. With the hindsight of evolution all those facts could be understood and explained by a robust mechanism. (This demarcation is reminiscent of the difference of Einstein’s theory of gravity with that of Newton’s. In Newton’s theory, nobody knew how gravity affected things; it just did. In Einstein’s theory, however, a field permeated otherwise empty spacetime that was bent in the presence of energy and that’s how bodies were affected by gravity. In other words Einstein explained gravity where Newton only described it. Likewise, the fact of life is explained with the arrival of Charles Darwin). That robust mechanism, namely natural selection, not only provided a general framework in which scientists could understand hitherto puzzling adaptations and diversity, it is also one of the simplest of all scientific ideas: the organisms with what it takes to reproduce and flourish, outreproduces and outflourishes those who do not. Simple as it may be, Darwin’s idea of natural selection is, as Dennett continues with his quote, “not just a wonderful scientific idea. It is a dangerous idea.” That seems like a fair observation, given the never ending controversy since 1859. But just what is it that makes evolution by natural selection such a dangerous idea?

The alarming nature of the answer (or rather, answers) to that question lies in the very heart of why Richard Dawkins wrote The Greatest Show on Earth, The Evidence for Evolution (its working subtitle was “The Only Game in Town”). Right from the beginning Dawkins makes it clear why this book is necessary. He quotes recent opinion polls regarding the acceptance of evolution and the figures are very much depressing. In USA, more than 40 percent of the population deny that humans evolved from other animals. The figures are equally worrisome in Turkey, where only 27 percent of the population accept the proposition that “human beings, as we know them, develop from earlier species of animals.” Dawkins doesn’t cite other Muslim countries, but argues that their figures cannot be better than that of Turkey’s. He seems to be implying that at least some of the opposition to evolution is stemming from religious convictions. And it’s not hard to see why he would think that. Historically the most vocal critics of evolution have often been religiously inclined. Today this is almost exclusively the case; if you find someone who doubts evolution, it is safe to assume that he/she is not an atheist than to assume otherwise.

But even though Dawkins is known for his unwavering and uncompromising atheistic stance, he doesn’t go as far as to put all the blame on religion. He cites another poll, which “pathetically consoles” him. According to this second poll, 19 percent of the British population believe that it takes one month for the Earth to go around the sun. Given the lack of religious underpinning of this shocking finding, he, as an evolutionist, is “consoled” by this result because it seems to imply that there is a general ignorance of science per se, not just a religiously motivated denial and ignorance of evolutionary biology. Presumably that’s one of the reasons why he delves straight into explaining what science is and how it works. As the subtitle of the book suggest, the main aim of this well-written book is to show the relevant evidence for evolution, without being sidetracked by the social or political perception of evolution. In due course, without a single critisicm of religion (“it’s another T-shirt” he says), which indeed may be the main cause of scientific ignorance, he soldiers on to dismantle what exactly a theory is and how it differs from the everyday usage of the word. And he does that with an analogy.

Given that a good case can be made that the ignorance of evolution pales into insignificance when compared to the ignorance of mathematics, it is a remarkably courageous move on Dawkins’ part to develop his theme with a mathematical analogy to explain what a theory is. It runs the risk of shutting down even the sympathetic but mathematically uninitiated reader, but Dawkins seems to pull through. He coins the term “theorum” to contrast with a mathematical theorem. Theorems are provable, he says. And once they are proven, they are true forever. But theorums, results that have been subjected to scientific scrutiny and unambiguously survived, are not, even in principle, provable. And that’s because science does not prove anything but fails to disprove things. Even a theorum like “the world is round” cannot be proven to be true to the satisfaction of a mathematician, but it doesn’t follow from this that treating the world as not round is reasonable. It has been shown to be true with several lines of corroborating evidence and today every rational lay person on Earth agrees with this (barring some unhelpful philosophers). This is a useful distinction because much of the heat evolution is receiving stems from the erroneous claim that it is only a theory and not, say, a law or a fact. By explicitly stating that, strictly speaking, nothing in science, not even Earth being round, is proven or a fact, he is shaking the already shaky ground beneath the creationists. He quotes the different dictionary meanings of the words like “theory” and “fact” and discusses the comparative meanings of them at length. By doing this he lures the reader into thinking that something is wrong with this particular criticism, that it is just a confusion of categories. If earth being round is a fact, Dawkins implicitly argues, than so is evolution. That’s a particularly clever move for beginning a book about the evidence of a theory, for after this point sinks in, it becomes crystal clear to the open-minded reader that if evidence is there for evolution, it’s true, regardless of the almost derogatory word “theory” being attached to it. And the rest of the book is dedicated to accumulate all the evidence in favor of evolution.

Dawkins’ admiration for his hero, Charles Darwin, runs deep and thus, perhaps not surprisingly, he follows Darwin’s footsteps right from the start of the book; he explains natural selection by comparing it to artificial selection. This is precisely how Darwin demolished the barrier in the minds of his Victorian readers regarding the immutability of species. The message in Darwin was pretty straightforward; if humans could transform domestic breeds so drastically by choosing who reproduces and who doesn’t, why shouldn’t nature do the same, over much longer periods of time? Wouldn’t nature’s selection eventually produce different species? It was, and still is, therefore of essential importance to enumerate the effects of artificial selection so that a proper analogy can be established with natural selection. Just like Darwin, Dawkins chooses his battles and focuses on a few species to demonstrate the power of artificial selection. He documents the immense variety among dogs, cows and cabbages. He sums up the basic rules of thumb of artificial selection in order to ease the reader into accepting natural selection (he calls it the primrose path): a selecting agent, a barrier to breeding of different varieties, breeding certain types of properties within varieties. But unlike Darwin, he has a particularly cute novelty at his disposal: computers. Dawkins, it turns out, is somewhat of a computer geek. He mentions the computer program he compiled years ago, named Blind Watchmaker, which simulates artificial selection on two dimensional computers screen of the entities he charmingly calls “biomorphs.” In each generation you breed biomorphs for a certain characteristic you have in mind and the end result after very few generations is tantalizingly similar to what you had originally in mind. Another clever move, for not only he at once wins the hearts and minds (or, perhaps most importantly, ears) of his younger readers, he also conveys the point that if even in such a rudimentary embryology you achieve these stunning results (and they are stunning), what nature can achieve in eons must be orders of magnitude more complex and impressive.

The remaining chapters are dedicated to document the proper evidence for evolution. These parts are, central and interesting though they may be, anticlimactic from a philosophical point of view. He cites almost all the lines of evidence for evolution by piling all sorts of data from different branches of sciences to make the case that the central claims of Darwin, namely common descent and natural selection, are correct. He tells us about clocks that scientists use to measure the age of things; tree rings, radioactive clocks, molecular clocks. He tells us about the evolution of humans and addresses the infamous missing link problem in human evolution and tells us how scientist show that this is no longer a problem. He tells us about the transitional forms in the fossil record, a requisite for evolution to be true, documenting the immense variety of them. He tells us about how history is written all over us, not just all over humans, but all over living things as such and how it only makes sense if all living things are linked with a common ancestor. He tells us about the direct observations of evolution, particularly about a strain of bacteria that acquired a new trait in slightly more than 20 years. He tells us about perhaps the most convincing line of evidence of them all, molecular evidence, and shows us how it can singlehandedly “prove” that evolution is a theorum. He cites one data after another and walks through the reader to show how they hang together to paint a certain picture of the living world. Once he has done that, the conclusions that follow from them seem inescapable (hence, philosophically uninteresting). At no point in the argument you feel lost or cheated by a slight of hand; just like Darwin’s evolution, Dawkins’ book depend heavily on a gradual progress. He never assumes anything as given and elaborates about everything in every single turn. And by the time you reach the end of it you are left with a feeling of grasping the simplicity of the evidence for evolution, which is apt given the simplicity of the idea of natural selection.

In order to sum up his book, Dawkins utterly unleashes his artistic license and dissects Darwin’s immortal concluding paragraph of The Origin of Species, which deserves to be quoted in its entirety:

Thus, from the war of nature, from famine and death, the most exalted object which we are capable of conceiving, namely, the production of the higher animals, directly follows. There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being, evolved.

This paragraph has a Biblical ring to biologists, it epitomizes the revolution that Darwin inflicted on our societies, it marks the culmination point of Darwinian way of thinking. Dawkins names each of the segments of his book’s final chapter with a phrase from that paragraph in order to make points that are not necessarily about the evidence for evolution. This chapter, which is called “There is grandeur in this view of life” would best be regarded as somewhat distinct from the dominant narrative of the book. He makes points about God, origin of life, perpetual motion machines, physical laws etc. He even invokes some sort of an anthropic principle for why we see green wherever we look. He seem to be rewarding the reader who bore with him thus far. In other words, he tries to end with a high note (in fact the process starts with the penultimate chapter). It is a classic Dawkinsian move, which presumably is intended to wet the appetite of the reader to go out and read more. “If you liked this, there is plenty of this out there. Just go ahead and give them a try” seems to be the subliminal message. But would they? Would the reader, after such an overdose of in-your-face kind of science, which is sometimes explicitly assumed to be at odds with religion, go out and inquire further? That is the question I would like to tackle before wrapping up.

It has to be said that Dawkins does not pull punches. He often has harsh words against people who deny evolution. For instance, he says that the people who think the world is less than ten thousand years old are “deluded to the point of perversity”. He pays little or no attention to what the consequences of that utterance may be. He is the kind of person who cares about what’s right, rather than how people would react upon hearing that truth? This may seem like an unfortunate character trait in author that purports to “convert” people to evolution. “Who in the United States will read Dawkins’ new book (or ones like it) and have any sort of epiphany, or change his or her mind?” ask science writers Chris Mooney and Sheril Kirshenbaum, presumably rhetorically. After all, would a creationist continue to read the book after that comment? Can one really hope to convince people by insulting them? This is a very widespread criticism against the book that it must be addressed in a review.

Firstly, when Dawkins does insult people’s cherished beliefs, he is often right. Young earth creationists are deluded to the point of perversity, given the true age of our world. They are wrong by many orders of magnitude and if the culprit of this massive delusion was something other than religion nobody would accuse Dawkins of being strident or offensive. If, say, the adherers of geocentric view of cosmology was as vocal and tax-exempt as the adherers of young earth creationism, we would all be outraged, we would defend people who oppose the geocentric view, we would urge people to get a hold of reality. Religion is peculiarly exempt from criticism and that is mainly why people react so strongly at even a hint of Dawkins’ opposition, even though he is right in what he says. In the age of political correctness and multiculturalism, there is something exhilaratingly noble about someone who would take none of it.

Secondly, he doesn’t go on insulting people throughout the book, as the critics suggest. As already mentioned, right from the get go he makes it explicit that he is not after religion. He only draws certain religious conclusions when addressing the claims of the adherents of religious doctrines, like the claims of intelligent design, which is necessary to address the misinformation put forward by certain religious people. It’s not a head on assault to religion.

Thirdly, we should refrain from assuming that the world is divided into two types of people; evolution-doubters (history-deniers, as Dawkins calls them) who, at the very first feeling of cognitive dissonance would shun evolution, and the choir, whom Dawkins is preaching. In other words, excluding the middle is a fallacy. No doubt there a lot of people out there that are on the fence about science, who have not thought about such mattes one way or another in their lives and would come to change their minds once they are exposed to hardcore facts (with a proper narrative, obviously).

Fourthly, and this is my personal favorite, as of now there is not a shred evidence that an in-your-face attitude regarding science is not helpful, that it is turning people away from science. This argument is always in the form of a gut feeling, the critics just know that Dawkins is hurting the scientific cause by doing what he is doing. The question “who would listen to your insults?” is almost always rhetorical; it is assumed that the answer is obviously “not religious folks”. Well, argument from gut feelings is one of the lowest forms of evidence in science and the charge is all the more ironic once you remember the credentials of its adherents. And in any case, many people’s gut feeling says just the opposite; they believe that a good case can be made that being vocal and uncompromising in these issues are better in the long run. Dawkins’ website, for instance, is brimming with such people, many of whom were in fact “converted” by Dawkins, so they know where they are coming from; they were once the very people that the critics claim do not exist. There is a growing community on the internet who are fed up with wishy-washy ways approaching the problem that would also agree. They may be right, or they may be wrong. The point is that there is, of course, always going to be scientifically uninitiated people who would distance themselves from the Dawkinsian approach because of his rhetoric (notwithstanding the claim that this is a rather condescending view, as some argue, to accuse people of saying, in effect, “I don’t like what you’re saying, so I won’t listen”), but there are also many people who wouldn’t. Once being one of the latter, I resent the insinuation that my (former, admittedly) view point is irrelevant. And until relevant evidence comes up that shows that he is doing a disservice to society (a very hard thing to quantify, of course), we should avoid rash conclusions.

In conclusion, The Greatest Show on Earth is a well-written book but that is somewhat of a truism, for Dawkins seems incapable of writing a bad book; this is his tenth good book. But it is also not a polemical book, contrary to what the critics would have you believe. It does not pollute its central message by messing with religious sensitivities. It focuses almost exclusively on the science of evolution and lays out all the lines of evidence for it, without assuming any prior knowledge on the part of the reader. In due course, we learn what science does, how it does what it does, and what are the scientific implications of its findings. We do not just learn the evidence for evolution, but also the importance of evidence in science. His feeling of awe is apparent throughout the book and dripping from the pages; he is celebrating life and its diversity. We are led, step by step, with due diligence, following the food steps of Charles Darwin, to conclude that

[e]volution is a fact. Beyond reasonable doubt, beyond serious doubt, beyond sane, informed, intelligent doubt, beyond doubt evolution is a fact. The evidence for evolution is at least as strong as the evidence for the Holocaust, even allowing for eye witnesses to the Holocaust. It is the plain truth that we are cousins of chimpanzees, somewhat more distant cousins of monkeys, more distant cousins still of aardvarks and manatees, yet more distant cousins of bananas and turnips . . . continue the list as long as desired.

And we are lucky to have such an eloquent proponent of the greatest show on earth, the only game in town.

 

Liveblogging the Origins (Dawkins, Venter, Krauss)

Nowadays Arizona State University is hosting a symposium called the ‘Origins‘. It has been going on since the 2nd of this month and will end today. As you will find if you check the list of speakers, the meeting was highly prestigious, perhaps too prestigious, and the quality of the discussions were phenomenal. I learned a lot about some of the leading ideas on cosmology and string theory. But since I was made aware of this symposium just a few days back, I was able to watch only a handful of discussions. Yeah, that’s the other thing, you can actually watch the whole debates live online, for free: here.

For instance, shortly (in like a few minutes, 21.45 CET) you can watch Richard Dawkins, Craig Venter and Lawrance Krauss debate about…well who knows what. This is a great way to end the symposium. So aren’t you lucky that I’ll also be liveblogging the whole event over here as soon as it starts? I realize that’s a very short notice, but anything is better than no notice, right? Feel free to join in. I don’t expect to have any online followers (of my liveblog, that is. I wouldn’t follow me too, if there was a live transmission of the event that I’m liveblogging about) but you can always read what I wrote even when the meeting is over. So, here we go [in brackets are my comments]…

————————-

23.37 Transmission is showing indications of starting. Soothing music being played. I have a headache, though. Not helping.

23.39 Updates take longer than can be afforded in a liveblog. Wonder if that’s gonna be a problem. Perhaps I should update en masse.

23.41 Also I’ll not hesitate to butcher the English language as I go along. Gotta choose your battles, I say. 3 minutes.

23.44 Switched to IE for better handling. Google Chrome is nice, but IE feels better right now.

23.53 Still not started. Did I get the time wrong? Come to think of it, I just googled “Arizona time” to convert the local time. Arizona State University cannot not be in Arizona, cannot it?

23.56 Soothing music feels like anything but soothing. BTW, this thing is supposed to last for 3 hours. Buckle up.

00.00 All right, here we go. Krauss is the moderator, apparently.

00.03 No wait! He just spoke for a while (basically thanked the audience) and went off stage and some lady is doing the introductions.

00.05 Note to self: Stop being hasty when liveblogging: Krauss is back.

00.06 Oh dear, he just introduced Paul Davies (physicist) and went off stage. Davies is introducing Dawkins, talking about his resumé.

00.07 Dawkins is on, somewhat underdressed. Talking to Davies. Where the hell is Venter?

00.08 Davies asks for a 1 minute summary of Darwin’s theory. Dawkins begins by apologising for his attire. Answer: That’s why we exist, why we are here. Descent with modificiation, change over generations, branching of pedigrees via Natural Selection was Darwin’s point.

00.10 Q: If Darwin was alive, what could we tell him? A: Genetics. The one thing Darwin got wrong. Modern genetics became modern by 1) Mendel 2) Watson&Crick. Modern genetics is thoroughly digital, Darwin thought it was blending. Nat. Sel. wouldn’t work if it was blending. Particulate digitial inheritance is more like it. That way we can determine definite ancestries.

00.12 Q: If Darwin was so off regarding genetics, how was he spot on regarding everything else? A: He was mathematically illiterate, he was a naturalist. He formed tunnel vision to solve problems. The journey of Beagle helped. He had a huge [number of] correspondences.

00.14 Q: Science is not just a body of wisdom, it is an ongoing process. What are the hot topics on evolutionary theory? What in 10 years? A: First, the origin of life. Second, exact tree of life. Huge amount of work going on for that. Digital genetics is huge help. Today you can’t get away with being non-mathematical. Darwin wouldn’t get a grant today (joke).

00.17 Q: What are the practical applications of evolutionary theory? A: Much of agriculture [artificial selecetion], bacteria resistance.

00.18 Q: Life seems magical. Stupid atoms create all this complexity. Physicists have underlying maths for their fields. Will there be a time when biologist write laws like physics? A: Darwinian selection is kind of fundamental. Whatever an organism is doing, they are doing the one same thing: maximizing gene propagation. I can’t imagine a formula for the ‘cell’, though.

00.21 Q: Darwin himsef refused to speculate on the origin of life. What do you think? A: Once nat. sel. gets going, the rest is easy. But the key first step is some form of hereditary material. DNA is too complicated for this, a precursor must have existed. Much simpler system of heredity. That’s the the Catch-22 of life: DNA is both too complex and too simple. [see RNA world]

00.24 Q: Was the origin of life likely or unlikely? A: Interesting Q. Another way to put it “are there other life forms on the universe?” If it was likely, universe should be teeming with life. My feeling: I don’t know, both possibilities are interesting. If we are unique, origin of life must have been too improbable thus our experiments are doomed to fail. I don’t think that is the case, though.

00.28 Q: Are we on the verge of making life on the lab? That’s not gonna tell us about “our” origin, is it? A: Right. I ask chemists to come up with alternative biochemistries. Can we dispense with proteins, nucleic acids, both? Catch 22 is this: DNA is a replicator. Protein acts as a executive branch, it builds bodies. Proteins can assume literally 3D shapes, they coil up. And that is determined by amino acids, which are 1D. And they are determined by DNA. It is translated by a simple look up dictionary. It forms 20 aminoacids, which coils up to make up proteins. And that catalyzes 1 particular chemical reaction.

Every cell will have different enzymes activating particular activities. Protein’s role of catalyst and DNA’s role of replicator must both be present in a cell for it to sustain life. That’s the catch-22 problem of the origin of life. See, again, RNA World.

00.33 Q: Everything starts with 1D genetic material. Can it start with 2D? A: 2 is possible, 3 is not. Reading out is a problem. DNA is transcribed into RNA, and RNA is translated on to something equivalent of a tapereader. Now 2D genome could work: you could scan it. Not 3D though, how could you ever scan it?

00.35 Q: When life gets going, is it inevitable to have intellegent life? Your intuition? A: Maybe, maybe not. Week empirical evidence, that we are not visited, suggests that it is unlikely. Fermi paradox: where is everybody? Radio waves of aliens should have reached us by now. Universe is large, maybe too large to ever make contact.

00.38 Q: Natural selection is blind, cannot look ahead. Nature tends to stick with the innovations that work. Can nature converge on intelligence? A: Intermediate stages must be beneficial for the organisms, natural selection is blind. But brains overrule that and see ahead, once they become big enough. Then a whole new kind of evolution gets going.

What features on earth have evolved many times, that’s interesting to ponder. For instance, eyes have evolved over 40 times on earth. Intelligence seems to have evolved only once, ditto language. That doesn’t rule out other planets, but it may mean that it is dificult to discover.

00.43 Q: Lamarck was wrong, but can Lamarckian evolution be the case on other planets? A: No. A theory of evolution must explain adapation. Inheritance of acquired characteristics cannot explain adaptation. Because the subtlety of an eye cannot be improved by using more of your eye, a lens doesn’t get clearer that way. Wheras with Darwinian principles, anything, no matter how detailed how cryptic how concealed from the outside, natural selection will act upon it and improve it. Lamarckism is just not good enough.

00.47 5 minutes mark. Questions from the audience. Q: On religion. Don’t you think the way you make your points is offensive? A: Davies dismisses it on grounds of being irrelevant.

00.48 Q: Your views on LUCA? A: The Last Universal Common Ancestor is the ancestor of all “extant” living beings, not the first alive organism. Every living being use the same genetic code, barring one or two tiny exceptions. That suggests a LUCA. But there may have been different origins of life. Davies is working on that.

00.50 Q: What if we found that intelligent aliens are ignoring us for not being clever enough? A: Interesting, nothing to add.

00.51 Last Q: Comment on epigenetics. A: It’s trendy, sometimes regarded as tantamount to Lamarckism, that’s wrong.

00.52 Adjourned. Dawkins went off stage. Davies is introducing Craig Venter.

————————-

Craig Venter owns the first company to sequence the human genome.

00.55 He’s on. This one is not in a discussion format, Venter is making a speech. Starts with a slide titled “Big Questions”.

00.57 What is life? Can we digitize it? How extensive is it?

00.58 First genome sequenced in 1995. A few years ago complete human genome was sequenced.

00.58 There are 6.5-9 billion variants in our species but only 1-2 percent diversity among us (I might have gotten that wrong)

00.59 Talking too fast, I miss Dawkins.

01.03 Basically talking about how diverse life actually is. It is diverse, take my word for it. I’ll try to catch up when he moves on to the next topic.

01.08 Nope, his speech seems heavily dependent on what he talked about earlier.

01.18 Not only that, it also requires considerable amount of prior knowledge on genetics. Sorry to be of little help.

01.27 Yep, this speech is a lost cause. Not awfully difficult but impossible to liveblog. And it ended. Q&A time. Let’s see how that’ll go.

01.28 Q: Do you use fractal codes for your sequences [what?], secondly, tell us about the ethical aspects. A: Bioethics is pretty knew. First question unanswered.

01.30 Q: Comment on unintended effects of your applications. A: It is critical not to release synthetic organisms to nature.

01.32 Q: What kind of new technics have you created? A: Davies: Read the book. Venter: New math algortihms to sequence DNA in large scales.

01.34 Adjourned. Intermission, till 01.50. Coming up next: Lawrance Krauss. He talks even faster! I need a drink.

————————-

01.49 I love Krauss, he is a great science popularizer and communicator. Check another one of his discussions with Dawkins here. Davies is introducing him.

01.54 Also in a speech format, oh boy. Evidently he is going to talk about the eventual fate of universe.

01.56 Einstein discovered special&general relativity. That was a static kind of universe. That was the scientific wisdom of his day. [shows stars on screen]. Gravity should cause stars to collapse. That was a problem. Einstein [thought that he] solved that problem [shows an equation on the screen that reads “left hand side = right hand side”] left: curvature, right: energy and momentum.

01.58 To prevent collapse Einstein added a constant to the left hand side: cosmological constant. But that didn’t solve the problem. Because the universe turned out not to be static after all. So you don’t need a repulsive force to prevent collapse. That is said to be his grandest blunder.

02.00 But someone else convinced the world of it: Edwin Hubble. He made many discoveries, like the expanding universe. He watched the galaxies, catalouged many of them. If you look at other galaxies, you see that they are moving away from us. So we must be at the center of the universe, right? No. This is true for every observer in the universe [explains graphically], things also move away from them as a function of distance. 3 times away, 3 times faster it moves away from them.

02.02  That changed everything, it even had religious repercussions. Universe had to have a begining: turned out to be 13.7 billion years.

02.03 How do we know that the universe is expanding? First, we measure the speed of the galaxies: Doppler effect accounts for that. But that is easy. Hard part is to measure the distance. [Shows Hubble’s original data]. His data shows the earth to be something like 1.37 billion years old. That’s wrong by a factor of 10.

02.06 We measure distances with something called “standard candle” [graphic].  When a star explodes (when it becomes a supernova) we can determine its intrinsic brightness and thus its distance. A remarkable discovery. Now the factor of uncertainty is reduced to %10 from 1o.

02.08 So Einstein’s equation is rewritten (left-right). And it represents a new form of energy. What type of stuff can account for that energy. The answer is: nothing.

02.09 If you remove eeeeeverything from space, there is still energy there. In Quantum Mechanics empty space isn’t empty.There are virtual particles. How do you see them? Indirectly. The proporties of atoms change [shows a picture of the inside of an atom. wow.]

02.11 So we can calculate the energy of empty space. And when we calculate that, the answer is: a gazillion times larger than all the energy in the universe. That’s the worst prediction in physics. But the answer should have been zero, because symmetries of nature can cancel this number out.

02.13 Now the question becomes what actually is the energy of empty space? We go out and try to measure it. Long story short [his remarks, not mine] we can weigh the universe.

02.14 Our universe can be open, closed or flat. In a closed universe, the universe should recolapse. In open, it should keep expanding. Within the last 10 years we have weighed the universe.

02.15 [Shows galaxies] Lots of galaxies. They like to hang out in clusters. So if we can weigh clusters, we can understand the total weight of the universe. How do we do that?

02.16 Einstein tells us light will bend in the presence of gravity. And we can use that to weigh the universe [shows image]. Most of the stuff in this cluster is between the galaxies. That is a definite proof of dark matter. [see also bullet cluster and here for a detailed explanation of the rationale of this method]

02.18 Dark matter is not like ordinary matter. It’s everywhere, but we don’t detect it.

02.19 Intrduces omega. And that indicates an open universe. But that cannot be, because the big bang creation can only imply a flat universe.

02.19 So how do we actually measure the geometry of the universe?

02.20 Introduces non-Euclidian geometry. Pays lip service to the mathematicians that first thought of this concept. That’s how our universe actually is, non-Euclidian.

02.22 Moves on to Cosmic Microwave Background Radiation. When we look to stars, we look back in time. So if we look far enough, we should see the Big Bang. But we can’t, because beyond some point the universe is opaque. Microwaves come from all sides of the sky uniformly, and that’s the proof of the Big Bang.

02.24 Talks about the specifics of the measurements of the geometry of the universe. Is it open, closed or flat? The answer: the universe is flat [still non-Euclidian. Not to be confused.], just like theorists have thought. Talks first about COBE and then WMAP.

02.26 But if it is flat, %70 of the energy is missing. Where is it? It can be in empty space. [That’s reminiscent of Einstein’s idea]. That fits the data.

02.29 That is a crazy, insane, unbelievable picture of the universe. Universe is made of %5 ordinary matter [you and I and everything ever detected in any experiment], %25 dark matter, %70 dark energy. You are cosmically insignificant. So much for the idea that universe was made with us in mind.

02.31 So what in future? It’ll be different than we thought it would be. This is the brief history of time: the universe is expanding, the energy of empty space is constant [doesn’t diminish as a function of volume].

02.32 Talks about the anthropic principle, why is the universe the way it is?

02.32 Can there be other consistence forms of physics? We don’t know. Why is the universe fine tuned for life? Anthropic principle: we hade to be in a universe that is fined tuned for life.

02.34 If dark energy persists, the universe will speed up. And in far future observers will see only a single galaxy and come up with a totally wrong picture of the universe. That’s poetic.

02.35 To sum up, you are cosmically insignificant and the future is miserable. But it is interesting, much more interesting than fairy tales.  [shows a picture of the Earth] This is a pale blue dot and we live on it. Even though the future is bleak, we should enjoy our brief journey and keep exploring. That’s what science is all about.

02.36 Q&A. Q: Isn’t an expanding baloon a false analogy for the expanding universe? A: It is. That’s why I didn’t use it. A baloon expands into space, the universe doesn’t expand into anything. Better anology is infinitely long bed sheet that is being stretched.

02.39 Q: Given the lack of experimental data, is string theory wishful thinking? A: I don’t think so [accompanied with a long reply].

02.41 Adjourned. Next: Panel discussion with Baruch Blumberg, Walter Gilbert, Sheldon Glashow, David Gross, John Mather, Frank Wilczek. Wow, I’m tempted to stay, but I guess I should call it a night. That was fun, must do it again.

 

Zihin-Beden sorunu ve Daniel Dennett..

“Herhangi birisinin aklına gelmiş en iyi fikir için bir ödül verecek olsaydım Darwin’e verirdim, Newton’un, Einstein’in ve herkesin önünde. Doğal seçilimle evrim fikri, tek bir hamlede hayat, anlam ve amaç düzlemlerini, uzay ve zaman, sebep ve sonuç, mekanizma ve fiziksel yasa düzlemleriyle birleştirdi.”

Zihin felsefesi, felsefenin en eski dallarından biri.. Felsefenin kendisinin kökenlerinin, ilkel formlarda da olsa ne kadar eskilere dayandığını düşününce, bu alt dalın insanın düşünsel yapısını ne kadar uzun süredir meşgul etmiş olduğu daha iyi anlaşılıyor. İnsan zihninin doğası, her birimizin kendi zihnimizle doğrudan temas halinde olmamız sebebiyle hakkında kafa yorulması kolay, fakat açıklayabildiğimiz kadarıyla doğanın maddesel kuvvetleriyle bağdaşan tatminkar ve objektif bir resminin çizilmesi oldukça zor bir konu. Platon, Aristo, Parmenides, Spinoza, Descartes, Hume, Kant, Wittgenstein ve daha pek çok dehanın kafa yorup da nihayetlendiremediği bir mesele. Konunun ana açmazı olan “zihin-beden sorunu”nu (“mind-body problem”) biraz yakından inceleyince ortada neden çözülmesi imkansızmış gibi duran bir mesele olduğu net olarak görülebilir.

Temel sorun şu: beyin gibi tamamen mekanistik ögelerin etkileşmesiyle çalışan nesnel bir organda nasıl olur da dış dünyaya dair öznel temsiller yer bulabilir? Varlıklarını ve çalışma prensiplerini objektif olarak gözlemlediğimiz nöronlar, sinapslar, aksonlar, elektrik impulsları, kişiden kişiye değişen subjektif deneyimlere nasıl neden olabilir? Pembe bir uçurtma gördüğümüz zaman, “pembelik” beyinde nasıl gerçekleşir? Nasıl ortaya çıkar, nasıl kişinin benliğinin kullanımı için hazır hale getirilir ve nasıl algılanır? (Peki kişinin “benliği”, tüm bu algıların toplamından bağımsız, süreci anlamlı kılan bir nevi merkezi otorite midir? Bu nasıl mümkün olabilir?) Pembeliğe dair uçurtmanın kendisinden gelen içkin bir özellik mi vardır, yoksa pembelik bakan gözde, kişinin zihninde midir? Pembe bir uçurtmaya bakan birinin beynini dışarıdan incelediğimizde bizim gördüğümüz ve bilimin konusu olan faaliyetler ile, o kişinin hissettikleri nasıl bağdaştırılabilir?

Zihin-beden sorunu bu. Bu soruların sebep olduğu açmaz o kadar derin ki, tüm bunların bir anlam kazanabilmesi için sürecin bir noktasında büyülü bir şeylerin olması gerekirmiş gibi duruyor. Bilim ve felsefedeki kimi sorunların, eğer onlar yeterince büyük ve zihin bulandırıcı iseler, eşdeğer ölçüde büyük ve zihin bulandırıcı, ve genelde toplumların halihazırda kabul ettiği gerçeklerle büyük oranda örtüşen, fakat daha ileri düzey sorgulamaların ağırlığını kaldıramayacak çözümlerle yanıtlanmaya çalışılmaları tarih boyunca oldukça sık rastgeldiğimiz bir durum. Zihin-beden sorununa da yüzyıllar önce verilmiş tam da böylesi bir yanıt var: dualizm. Batı’da ilk olarak Descartes ile önemli bir fikir akımı haline geldiği için Kartezyen Dualizmi olarak da anılıyor, özetle şöyle: Zihin-beden sorunu, doğada var olduğu gözlemlenen mekanizmalarla nesnellikle öznelliği bir araya getirmeye çalıştığı için aşılamaz gibi duran bir sorun. Dualizme göre ise zihin-beden sorunu, ancak doğada tek bir tür töz (substance) olduğunu varsayarsak bir sorundur. Eğer biz birden çok tözün varlığını kabul edersek sorunu çözümünde önemli bir yol katetmiş oluruz. Beynin mekanistik bileşenlerinden zihnin nasıl ortaya çıktığını bulmaya çalışmak bir hatadır zira maddi töz ile zihinsel töz birbirinden bağımsızdır ve birbirlerine indirgenemezler. Daha nüanslı versiyonları ortaya sürülmüş olsa da, dualizmin temel prensibi bu.

Dualizm

Bunun neden cezbedici bir fikir olduğunu görebiliyoruz, hem Batı’da yaygınca kabul gören ruh mefhumuna direkt bir gönderme yapıp ona kredibilite kazandırıyor (Doğu’dakiler ise aynı soruna bakıp, ruhu reddetmekle kalmamış, benliğin bir ilüzyon olduğu sonucuna varmışlardır yüzyıllar önce. Bu fikirler Batı felsefesine ise ancak 19. yy filozoflarından Schopenhauer’in çabalarıyla girmiştir ve modern bilişsel bilim camiasındaki en yaygın kabul gören akımlardan biridir), hem de elimizdeki oldukça büyük soruna olası bir çözüm sunuyor. Ne var ki dualizm çözdüğünden daha büyük sorunları beraberinde getirir. İlk olarak, böylesi ikinci bir tözün varlığına dair, ortaya atıldığı 300 yılı aşkın süreden beri, herhangi bir pozitif kanıt bulunabilmiş değil. Tüm araştırmalar ve kanıtlar doğanın tek ve maddi bir tözden oluştuğunu gösteriyor. Dolayısıyla doğada böyle bir etkinin olduğunu varsaymak için herhangi bir nedenimiz yok. Bu dualizmin bilimsel açmazı. İkincisi, böylesi iki farklı töz gerçekten varolsaydı bile, nasıl etkileşirlerdi? Etkileşilerse birbirlerinden nasıl ayırt edilebilirlerdi? Tanım gereği birbirinden bağımsız ve birbirine indirgenemez olan bu iki etki, nasıl bir araya gelip insan zihnini mümkün kılabilirdi? Descartes bu etkileşimin beyindeki pineal gland’de olabileceğini düşünmüştü. Ama bu cevabın doğru olamayacağı aşikar, zira pineal gland, diğer tüm beyin elemanları gibi, maddi dünyanın bir parçası. Maddi dünyanın etkilerinden muaf olamayacağı gibi, potansiyel bir maddeötesi etkiden de etkilenmesi, tanım gereği, mümkün değil. Bu da dualizmin felsefi açmazı. Bu iki mutlak açmaz sebebiyle de, günümüzde bilim ve felsefe çevrelerinde dualizmin neredeyse hiç savunucusu kalmamış durumda.

Ne yazık ki konuya kafa yoran kişiler arasındaki mutabakat bu noktada sona eriyor. Herkes dualizmin yanlış olduğunda, yani (eğer erişilebilir ise) cevabın maddi olguların incelenmesinin ardında yattığında hemfikir, ama çözümün ne olduğu konusunda neredeyse kişi sayısı kadar farklı görüş var. Konunun bilimsel yöntemle asla çözülemeyeceğini söyleyen “mistik”lerden tutun (ki Noam Chomsky, Steven Pinker, Colin McGinn gibi oldukça mühim şahsiyetler dahil bu gruba), bilimin pekala bu sorunu da açıklığa kavuşturabileceğini düşünen fakat bunu nasıl yapacağı konusunda uzlaşamayan diğer tüm akımlara kadar, ziyadesiyle dallanıp budaklanmış, çözüme Antik Yunan’lılardan daha yakın olmadığımız izlenimi verecek kadar geniş bir görüş spektrumu ile karşı karşıyayız. Zihin felsefesi tarihi, konunun karanlık felsefi koridorlarında dolanırken bölüm sonu canavarına yem olan nice yiğitlerle dolu..

Daniel
Dennett

Parıldayan bir istisna hariç: Daniel Dennett. Kendisi Boston’daki Tufts Üniversitesinde felsefe profesörü ve yine aynı üniversitedeki Bilişsel Çalışmalar Merkezi’nin eşbaşkanı. Zihin felsefesi literatüründeki başyapıtlardan biri olarak kabul edilen “Consciousness Explained” (“Bilinci Açıkladım Agalar”) yazarıdır. Nasıl açıkladığı bu yazının konusu olamayacak kadar detaylı ise de, açıklarken kullandığı yöntemler, özellikle felsefesini bilimle sentezlerken özen gösterdiği hassaslık ve bu ikisinin karşılıklı etkileşimi önemlidir. Lehinde olsun olmasın, dönen tartışmalarda, yazılan kitaplarda, yazılmasının üzerinden geçen 18 yıla rağmen, bu kitaba sürekli göndermeler yapılır. Bunun en önemli sebeplerinden biri Dennett’in, akıcı ve zarif üslubuyla, anlaşılması zor fikirleri en basit halleriyle, çoğu zaman “intuition pump” ismini verdiği, kavrayış kolaylığı sağlayan benzetmeleriyle okurun karşısına koyup, her adımda bu zor problemi nasıl alaşağı edeceğini net olarak göstermesidir. Örneğin, alana önemli katkılarından biri olan “Cartesian Theater” (Kartezyen Tiyatrosu) benzetmesiyle, Kartezyen Dualizmini reddeden çoğu filozofun detaylıca incelenmemiş fikirlerinin aslında neden dualizmin bir türüne gereksinim duyduğunu göstererek eksikliklerini göstermiştir. Bir başka örnekte yine felsefi bir baş ağrısı olan “qualia” (deneyimin öznel karakteri, ör: kırmızının kırmızılığı) kavramının neden yanlış varsayımlar sonucu bir sorun olarak karşımıza çıktığını tane tane, sadece filozofların değil bilimadamlarının da cephanesindeki tüm silahları kullanarak eleştirmiştir (kişisel fikrim: yerle bir etmiştir). Bu çok çarpıcı bir özellik, zira konular detaylandıkça, kişinin (yazarın) her adımını çok dikkatli seçmesi ve zihin-beden problemiyle uğraşırken çok cazip bir tuzak olan kendini bir şeyin sezgisel doğruluğuna ikna etmekten kaçınması ve fikrindeki felsefi/bilimsel sorunları tespit etmesi her filozofun yapabildiği bir şey değil.

Dennett’i meslektaşları arasında farklı kılan nokta da bu, bilime olan ilgisi ve felsefesinin temellerini her daim bilimsel bulgularla çapraz kontrole tabi tutması. 21. yy felsefesinin, geride bıraktığımız yüzyıllardan alması gereken tek bir ders varsa, varoluşa dair aranan cevaplarda bilimsel olgulara sırtımızı dönmenin kötü bir fikir olduğudur. Sadece düşünme ve akıl yürütmeyle felsefenin önemli sorularına yanıtlar bulunabileceği düşüncesi, Yunan’lılar ile zirve yapan, Kant ile önemli bir darbe yiyen, günümüzde ise, objektif gerçekliğin en çılgın rüyalarımızdan bile daha çılgın olduğunun ortaya çıkması nedeniyle, terk edilmeye başlanan bir bakış açısı. Bu yüzden biyoloji felsefesi, mühendislik felsefesi, ekonomi felsefesi gibi uygulamalı felsefe alanları gün geçtikçe yaygınlaşıyor, yaygınlaşmalı. Gelecekteki felsefi düşüncenin de, saygınlığını koruyabilmek ve cevap arayışlarında insanlığa faydalı olmak adına, bu yakınsamaya ayak uydurması gerekiyor. Modern bilişsel bilimlerin getirdiği yardım ve sağladığı kolaylıklar olmadan da zihin-beden sorununu çözmek olası görünmüyor.

Genel olarak bilimin her alanında üstad seviyesinde bilgili olan Dennett’in, özel olarak, yazının başındaki alıntıdan da anlayacağınız üzere Darwin’e ve doğal seçilim fikrine bitmek tükenmek bilmeyen bir hayranlığı var, ki bu yüzden başka bir meşhur Darwinci olan Stephen J. Gould kendisini “kökten Darwinci” olarak tanımlamıştır.. Dennett insan zihnini oluşturan sürecin Darwinci süreçler olduğu fikrinde ısrar etmiştir. Bu tabii benim diyen bilimadamının karşı çıkmaktan çekineceği bir görüş, fakat bu sorgulamayı Dennett kadar detaylıca yapıp ölümüne takip eden ve Darwinci seçilimin tüm yaptırımlarını layıkıyla takdir eden ikinci bir filozof bulmak zor. Örneğin yakın arkadaşı Richard Dawkins ile popülerlik kazanan Memetik teorisini ve “meme”lerin Darwinci seçilimini bilinç savunusunun temeline koyarak cesur ama teorik zemini sağlam bir hamlede bulunmuştur.

Felsefenin diğer bir önemli sorunu olan özgür irade hakkında da iki kitap (“Elbow Room” ve “Freedom Evolves”) yazmıştır ve sonuçta, pek çok meslektaşının aksine, özgür iradenin varolduğunda karar kılmıştır. “Darwin’s Dangerous Idea” kitabında Darwin sevgisini alabildiğince serbest bırakmış, kozmolojiden yapay zekaya, mühendislikten dinlere, adamcağızı ilişkilendirmediği alan kalmamıştır. Douglas Hofstadter ile editörlüğün yaptığı “The Mind’s I”, zihin felsefesine ilgi duyanlar için başlangıç seviyesinde çok tatlı bir kitaptır. Muhtemelen kaleme aldığı en tanınan makalesi “Neredeyim?“dir (Türkçe!). “The Self as a Center of Narrative Gravity“, “What RoboMary Knows” ve “THANK GOODNESS!” kişisel favorilerimdir (İngilizce). Tüm makalelerine bu adresten ulaşılabilir.

Ilımlı bir ateisttir. “Yeni Ateistler” veya “Dört Atlı” olarak adlandırılagelen (Richard Dawkins, Sam Harris, Christopher Hitchens ve Dennett) ve dinleri yüksek sesle eleştiren grubun en yumuşak başlısı ve alttan alanıdır. Buna rağmen kalp krizi geçirdiğinde kendisi için dua ettiklerini söyleyen arkadaşlarına “keçi de kurban ettiniz mi?” diye sormaktan geri kalmamıştır (yukarıdaki “THANK GOODNESS!” makalesinde). “Brights” isimli, memlekette hala fazla tanınmadığı için tırnak işaretleri içerisinde yazmanın gerekli olduğu, batı coğrafyasında ise yavaş yavaş momentum kazanan alternatif bir özgür düşünce (freethinkers) topluluğunun en tanınan üyelerindendir. Dinler hakkındaki görüşlerini 2006 tarihli “Breaking The Spell: Religion as a Natural Phenomenon” kitabında özetlemiştir. Okullarda tüm dinlerin gelenek ve öğretilerinin müfredat kapsamına alınması gerektiğini savunmaktadır. W. V. Quine ve Gilbert  Ryle’nin öğrencisidir. Sıkı bir Boston Red Sox taraftarıdır. Teknecilik, heykeltraşlık hobileri arasındadır. Uzaktan Şirin Baba’yı, yakından tarihin yazdığı önemli dehalardan birini andırır.

Veeee kendisi 10 Nisan 2009’da konuşma yapmak üzereye Türkiye’ye  geliyor! Sakıp Sabancı Müzesinde saat 16.00’da.

Detaylar şurada: http://www.sabanciuniv.edu/tgd/eng/DarwinandBeyond.html

Normalde kitap imzalatmaya kategorik olarak karşı olmak gibi sudan bir prensibim vardır, ama bu prensibi Dennett dedeye kitap imzalatmanın bir seçenek olmadığı bir gerçeklikte edindiğim için bu seferlik tabii ki bir istisna yapacağım, hatta envanterimi şimdiden hazırladım, 7 kitap + 2 favori makale (büyütmek için resme tıklayın):

 

 

Sürprizler..

Overcoming Bias‘da ilginç bir soru var. “Avcı-toplayıcı atalarımızı, şu an sahip olduğumuz bilgilerden en çok hangisi şaşırtırdı?” Evrenin büyüklüğü, evrim, cep telefonları?

Benim cevabım: fizikalizm. Doğadaki tüm olguların fiziğin konusu olan madde ve güçlerin etkileşimlerine indirgenebilir olması. Bu tabi sadece atalarımızı değil günümüzde yaşayan pek çok insanı da şaşırtacak bi şey.. Ayrıca “şaşırmak”in, kişinin açıklama öncesi beklentilerinden bağımsız bir tanımı olmadığı için kime göre en şaşırtıcı da diyebiliriz. Örneğin ilk atomistlerden Lucretius‘un fizikalizme bakıp “şerrefsizim aklıma geldiydi” diyeceğinden şüpheleniyorum. Ama bizi insan yapan en önemli özelliklerimizden birine taban tabana zıt düştüğü için fizikalizmi aday gösteriyorum.

İnsanoğlu evrim sahnesinde ortaya çıktığından beri etrafındaki olguları madde ve maddeüstü olarak kategorize etmeye meyilli olmuştur. Açıklayamadığı olguların rastgele olduğunu düşünmektense, kendisinin vakıf olamadığı örüntülerin (pattern) sonucu olduğunu düşünmüştür. Ama tabi önemli bir açmaz var. Eğer doğadaki aktörler (aslanlar, kaplanlar, mamutlar vs.) arasında en zeki ve en başarılı örüntü-tanıyıcı aktör ben isem, ve tüm bu örüntüler benim eserim değilse, ve diğer tüm aktörler birer figüran ise, birer örüntü-itaatçisinden fazlası değilse, tüm bunlar kimin eseri olabilir ki? Bu soruya cevap vermenin en bariz yolu bir örüntü-koyucu postüle etmek, tüm üstünlüğüne rağmen insanoğlunun bile kavrayamayacağı yücelikte bir mekanizma kurgulamak. Onu yapmanın en bariz yolu da, bu örüntü-koyucu karakter kendisini görünür-duyulur, erişilebilir kılmayı seçmediği için, onun maddeüstü bir varlık olduğunu kabul etmek. Bu mekanizmalar yerleşip yeterince uzun nesiller boyunca, doğaya dair damıtılmış en önemli fikirler olarak henüz daha el kadar birer bebekken bireylerin beyinlerine kazınarak aktarıldıkça da, tanrı fikri ile geri dönüşü olmayan bir yola girmiş oluyoruz (değil mi Ahmet hocam?). Tüm imamların kökenlerinin izinin ilkel şamanlara değin sürülebileceği düşüncesinde tam tanımlayamadığım bir ihtişam var.

Irk olarak cehaletimizin tavan yaptığı o zamanların aksine, yüzlerce yıllık modern bilimsel çalışmaların, biriken gözlem ve kanıtların sonucu olarak şu an neredeyse kesin olarak biliyoruz ki, etrafımızdaki olguların tamamen doğal süreç ve etkileşimlerle açıklanamayacağını düşünmemiz için hiçbir sebep yok. Bu muazzam bir dönüşüm. Bu sebeple avcı-toplayıcı atalarımızın en çok bu dönüşüme şaşıracaklarını düşünüyorum.

Cosmic Variance‘dan Sean Carroll’ın (ki hastasıyım, takip ediniz) ilave bir sorusu var. “Peki bizler, şu anki bilgilerimiz ışığında, gelecekte en çok ne olursa şaşırırız?”

Bu soruya da, ilkine kıyasla daha tereddütlü cevabım: “fizikalizm ‘framework’ünde sistematik olarak gösterilecek eksiklikler”. Doğaüstü bi örüntü-koyucuya dair kanıtlar, sözde-bilim’in (pseudoscience) iddialarını destekleyecek kanıtlar, termodinamiğin ikinci yasasının tekrarlanabilir ihlalleri (bu Carroll’ın cevabı) gibi.. Bu cevabımda tereddütlü olmamın sebebi, fazla kapsamlı olması, fizikalizm çatısının herhangi bir yerindeki tüm çatlakları içermesi. Ama tarih itibariyle bu çatı o kadar kuvvetli ki, en ufak bir çatlak bile beni hayrete düşürecektir.

Peki kendi alanım olan matematikte durum ne? Geçmiş dönemlerde yaşayan matematikçileri en çok şu anki hangi bilgimiz şaşırtırdı? Bunun cevabı açık ara farkla Gödel’in eksiklik teoremi olmalı. “Tutarlı bir sistemde, doğru olan, fakat doğruluğu ispat edilemeyecek teoremler vardır.” Daha önceki dönemlerde hiç kimsenin bunun mümkün olabileceğini düşündüğünü sanmıyorum, bir matematikçi için kabus gibi bir şey bu. Sorun şu: matematikçinin yazılı olmayan iki düsturu vardır.

1) İspatlanan önermeler doğrudur (sistem tutarlıdır).

2) Tüm doğru önermeler ispatlanabilirdir.

İlkine Gödel’in teoreminin yukarıda alıntıladığım kısmının söyleyecek bir sözü yok, çünkü tutarlılığı varsaymış teoremde. Eğer bu düsturun yanlış olduğu gösterilseydi, yani belli aksiyom sistemlerinin çelişkilere (1=2 gibi) neden olduğu gösterilseydi, ilgili aksiyomları temel alan tüm matematiksel yapı çökerdi. Zira bir tane çelişki bulmak aslında sonsuz çelişki bulmak demek, 1=2 ise 2=4, 3=6, 4=8 vs. ad infinitum… Bir matematikçi için en kötü durum senaryosu bu.

Gödel’in yaptığı şey ise ikinci en kötü durum senaryosu. ikinci düsturun yanlış olduğunu gösterip matematikçilerin dünyasını yıkmıştır kendisi. O zamana kadar matematikçiler, eğer bir önerme doğruysa, bu doğruluğu göstermek için mutlaka bir ispat yolunun varolduğunu, yeterince sebat edilirse ve doğru semboller manipüle edilirse bu ispata ulaşılacağını düşünüyorlardı. Hatta tüm bu çalışmaları mekanize edip matematikteki tüm teoremleri bilgisayarlara buldurtmak gibi düşünceler vardı. Fakat bu noktada Gödel çıktı ve oldukça dahiyane bir yöntem kullanarak (detaylara girmeyeceğim) şöyle bir teorem inşa etti: “Bu teorem ispatlanabilir değildir.”

Yöntemi dahiyane idi, çünkü bu yaptığı şey, bir teoremin kendisi hakkında konuşması, konvansiyonel matematik kuralları uyarınca izin verilen bir şey değil. Hatta Gödel’in çalışmalarına ilham kaynağı olan Alfred North Whitehead ve Bertrand Russell’ın Principia Mathematica‘sı, başka şeylerin yanında, tam da böylesi bir öz-referansı (self-reference) yasaklamak için yazılmıştı. Whitehead&Russell matematiği paradokslardan arındırmak istiyorlardı ve öz-referansın da tüm paradoksların kaynağı olduğunu biliyorlardı. Eserlerinde de teoremlerin sadece doğal sayılar hakkında konuşmaya hakları vardı, kendilerine gönderme yapmaları bir seçenek değildi. İkili böylece hem matematiği çelişkilerden arındırdıklarını, hem de tüm matematiksel teoremlere ulaşmak için bir el kitabı hazırladıklarını düşünüyorlardı. Gödel’in ise farklı fikirleri vardı..

Gödel’in dehası öz-referansı tekrar Principia’nın içine sokmaktı. Bunu nasıl başardığının detayları gerçekten karmaşık, dolayısıyla biz öyle olduğunu kabul ederek, yaptırımlarını inceleyelim. Çünkü sonraki adım nispeten kolay.

“Bu teorem (“Principia Mathematica’da” demişti Gödel ama bizim için çok önemli değil, tüm aksiyomatik sistemler için doğru çünkü) ispatlanabilir değildir.” teoremine T diyelim. Yani, T = T ispatlanabilir değildir. Önce T’nin yanlış olduğunu varsayıp durumu değerlendirelim. Eğer bu değerlendirme bizi bir çelişkiye sürüklerse bu varsayımımızdan vazgeçip T’nin doğru olduğunu kabul etmeye zorlanacağız. Çünkü T ya doğrudur ya yanlıştır. Matematikçilerin sıklıkla kullandıkları bu ispat yönteminin adı Olmayana Ergi (Reductio Ad Absurdum).

Şimdi, T yanlışsa, T’nin tersi doğru olmalıdır. Yani  T ispatlanabilir olmalıdır. Ama T tam da bunun mümkün olmayacağını söylemiyor muydu? Çelişki! Dolayısıya “T yanlıştır” varsayımımızdan vazgeçeceğiz ve T’nin doğru olduğunu kabul edeceğiz. Eğer T doğruysa, T ispatlanabilir değildir. Diğer bir deyişle, “Tutarlı bir sistemde, doğru olan, fakat doğruluğu ispat edilemeyecek teoremler vardır.”

Skandal! Matematikçiler için “örüntü= kanıtın varlığı” ilkesi parça pinçik olmuştu. Ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın doğru teoremlerin tamamına asla ulaşılamayacak, matematik sonsuza kadar eksik kalacaktı. Kanımca “kanıt” mefhumunun kurucusu olan Öklid nefes almakta zorlanırdı bu sonuç karşısında.

Tüm bunlar hakkında sizler ne dersiniz? İlk insanlar yaşasaydı en çok neye şaşırırlardı? Diğer bilimlerde durum nedir?

 

Bir Fikrin Gücü

 

Biyolog Richard Dawkins bir fikrin gücünü, maksimum açıklamayı minimum varsayımla yapması olarak tanımlıyor:

 

Buna da Açıklama Oranı (Explanation Ratio) diyor. Ve ben de katılıyorum.

 

Bugün doğal seçilim vasıtasıyla evrim fikrini ortaya atan Charles Darwin’in 200. doğum günü (12 Şubat 1809) ve doğal seçilim fikrini derlediği Türlerin Kökeni’nin yayınlanışının 150. yıldönümü (24 Kasım 1859). Uzunca bir süreyi bugün için Darwin’in anısına yazacağım ve uzun olmasını istediğim yazıyı kafamda planlamaya çalışarak harcadım. Kişiliğimin gelişiminde oldukça önemli yeri olan bu adamın hayatının her yönünü layıkıyla ve derinlemesine incelemek istiyordum. Çalışmaları, seyahatleri, nerelerde haklı çıktığı nerelerde yanıldığı, modern evrim kuramına yapılan eklentiler, hangi konularda kitaplar yazdığı, arkadaşlarıyla düşmanlarıyla münasebetleri, aile yaşantısı, hastalık hastası olmasının olası sebepleri, elde ettiği bulguları nasıl değerlendirdiği, çalışma sistematikleri hakkında yazmak istiyordum ve nereden başlayacağımı bilemiyordum.

 

Ama sonra onun fikirlerin ‘güç’ünün ne kadar büyük olduğunu hatırladım ve kendimi önemli bir noktayı ıskalıyormuş gibi hissettim. Darwin tek bir hamlede tüm yaşamı, organizmaların varolma sebebini, sadece 4 basit varsayım ile açıklamıştı ve ben kim oluyordum da bu önemli günde uzun, detaylı betimlemelerimle Darwin’in ekonomik teorisine gölge düşürüyordum? Bunları daha sonra da yapabilirdim ve yapacaktım (sene Darwin senesi) ama bugün olmazdı:

 

Her nesilde, hayatta kalabilecek olandan daha fazla sayıda yavru doğar ve bunların arasında genetik (kalıtılabilir) farklılıklar vardır (çeşitlilik). Dolayısıyla bu yavruların önemli bir bölümü üreyemeden ölürler (seçilim). Hayatta kalıp üremeyi başarabilenler de, hayatta kalmalarını sağlayan özellikleri çocuklarına aktarırlar (kalıtım). Bu süreç yeterince uzun süre (binlerce nesil) boyunca devam ederse , ortalık ‘hayatta kalmakta ve üremekte başarılı’ organizmalarla dolar. Doğal seçilimle evrim (özetle değil, tam olarak) budur.

 

Bu kadar. Bu kadar! Bu başka herhangi bir teorinin kolay kolay erişemeyeceği bir güç. Yukarıdaki 534 karakterlik paragrafı anladıysanız, Darwin’in fikirlerinin tamamını, modern evrim kuramının da belkemiğini anlamışsınız demektir. Kopan tüm tartışmaların, tüm kavgaların, tüm dini açmazların şu basit ve aslında kanıta ihtiyaç da duymayan (fakat sayısız kanıtla desteklenen) kavramsal kabullerin anlaşılamaması yüzünden doğduğunu düşünmek…

 

Darwin’in fikri gülünç derecede ekonomik olmasına rağmen, gülünç derecede çok şeyi açıklıyor, sadece bu dünyadaki yaşamı açıklamakla kalmıyor, diğer dünyalardaki olası yaşamları da açıklama potansiyeli taşıyan ortaya atılmış tek fikir. Ben de bu yüzden, bu kibar ve onurlu adamın ve ekonomik ve güzel fikrinin anısını en iyi bu şekilde onurlandırabileceğimden şüphem olmadığı için, maksimum açıklamayı minimum varsayımla yapmak adına, konu hakkında daha fazla yazmayı reddediyorum.

 

Şerefe!

 

Bilim tarihinin en önemli anlarından biri, gölgenin bittiği aydınlığın başladığı yerde..

–

Şenliğe katılın:

– biyolokum.com’da, Darwin Günü.

– Müspet İlimler Kumpanyası’nda, İyi ki doğdun Darwin!

 

Understanding Science Yonged

Do we have a word in English to the effect “totally having the very same things in mind while writing the article about understanding science, but there was no way I could express my points as eloquently. I mean, dude!” Well, we should. So I humbly nominate the word ‘to yong’ for that purpose, after ScienceBlogs blogger Ed Yong with his site Not Exactly Rocket Science, as I felt very much yonged (smoothest transition from coinage to the loss of scare quotes ever) after reading his recent article, what’s science’s rightful place? That’s a question put forward by the same ScienceBlogs in the form of The Rightful Place Project, in response to Obama’s inaugural address and his promise to ‘restore science to its rightful place’. A scientifically inclined politician, it turns out, is not contradiction in terms.. Who knew?

But where is this rightful place? Yong’s answer to that in his article is very much in the spirit of what I wrote, and then some. He distinguishes principles of science from the details of science and he argues that the former is deeply essential to our progress while the latter is important but incidental. To cope with the picture of reality put forward by science, we have to be affiliated by its methods. We have to learn the value of evidence and reason, we have to learn to think in statistical terms, we have to internalize the ability to change our minds if it’s due. And scientific approach takes these concepts pretty much as given. So acquaintance with these principles, he argues, is much more important than acquaintance with its epiphenomenal and fleeting details. His point is aptly summarised with this: “But underneath all of the detail lie some basic principles that science is built upon and these, I feel, ought to be more mainstream than they perhaps are.” which is precisely my point. Free inquiry, rational deductions from observed data, disrespect to authority, unyielding dedication to facts, wherever they may lead us; a society lacking these notions is bound to lose sight of what it truly means to be human. And, he further argues, as I too argued in my post, it’s not that we are incapable of getting these notions up and running, it’s not that critical thinking is an acquired taste for us, they are second nature to us in the vast majority of the things we do. Their application is what makes us human: to seek causal patterns and evalute them in a way that makes optimum explanatory sense. “The principles are a way of thinking, whether people think about it or not, and they are everywhere.” And their proper application is what’s going to make us a better society. Scientists are simply better equiped in using them than you and I, but our difference is not a qualitative one.

We happen to have a word for critically examining the nature at large: science. But we may as well not have, because that word denotes nothing more than “the long history of learning how to not fool ourselves”, as the physicist Richard Feynman used to say. Science is simply the enhancement and purification of that mental appetite we humans, by our species’ very definition (remember? Sapiens?), all along have sought to fulfill. And not fooling ourselves was always the point of this ball game, wasn’t it?

 

If only we all drank responsibly..

 

If trees could philosophise, surely some of them would ask, ‘If a massive star goes supernova and no plant was ever in its future light cone to use the light in photosynthesis, does it emit light?’ Oh the substrate neutrality of idiocy, how could I live without you?

 

Helicos High Speed Gene Sequencing

$1000 for a complete genome sequence! Wow, where do I sign up? More to the point, when can I sign up? Today you can get a full genome analysis for about $100.000. A wee bit too expensive for my blood. I wonder when it will be feasible for officious science geeks like myself.. Dawkins thinks it won’t be later than 2050. Hmm, I might just live to see it. It would be cool to be in league with the likes of Steven Pinker. Not to mention the euphoria that you’ll feel from reading the transcription and interpretation of your ultimate material make up, the full recipe of your bodily machinery. Talk about a holy book!

 

The Science Word & Ballad No. 1

People of this beauty shouldn’t talk about science:

Nor should they play Chopin’s Ballad No. 1!

Heaven forbid, they’ll make these sound…interesting or cool or something..

 

Bach: legato or staccato?

This is an age old conundrum among musicians and performers. When playing Bach, should you prefer legato or staccato? For those uninitiated in musical terminology, Legato (Italian for “tied together”) is defined, in Wikipedia, as “legato indicates that musical notes are played together. That is, in transitioning from note to note, there should be no intervening silence.” And staccato (Italian for “detached”) as “staccato indicates that notes are separated in a detached and distinctly seperate manner, with silence making up the latter part of the time allocated to each note.” So basically if you bind some of the (denoted) notes together and play them continuously with no silence between each of them, that is legato. And if you play notes as a feeding pigeon would move his head up and down, with sudden and punctuated strokes (punctuated by silence), that is staccato. And their preferential application to Bach is the focal point of our discussion today. 

In fact this should’ve been a non-question, as Bach himself had an uncompromising tendency to use legato, as shown in left. You see the curly lines below most of the notes? That’s the official sign of legato, encompassing all legato notes (the sign of staccato is a single dot above the note that’s deemed to be played staccato). I chose this handwritten partition at random, but it’s a fair representative of Bach’s own preference. As you can see it’s rife with legato signs. Indeed you actually have to look hard to find a note that is not denoted explicitly as legato (something that’s by no means compulsory, you don’t have to designate one of the two to each and every note), let alone find one that is staccato. Not only that, even his handwriting is indicative of a bias towards legato, it’s as if his notes are floating in the wind, like a legato floats unbrokenly from one end to another. Obviously this guy wanted to keep his notes tied.

But it’s important to keep in mind that Bach did not compose most of his keyboard pieces for piano. Pianoforte was a brand new novelty in his time (it was invented in 1711 by a guy named Cristofori when Bach was 26. He (Bach) lived another 39 years). He wrote mainly for harpsichord (and for organ of course, he was an organist above all). And intonation is a whole different ball game in piano than in harpsichord. So it’s not entirely clear how Bach would react to our modern musical context and its enhancements. That being said, everthing we know of Bach tells us that he was a man of connectedness. We have no reason to think that he wanted anything less than full-blown legato for his pieces, as shown in the image.

But then along comes a smart ass and ruins the picnic. I said this should’ve been a non-question and so it would’ve been, were it not for one ingenious and, sadly, late Canadian and his insidious and audacious usage of staccato. I hate Glenn Gould. Or rather, I wish I was able to hate him. Or I wish I could just ignore him. But I’m not and I can’t. I love him. Without him Bach, in and of himself, would make absolutely perfect sense and with him and the contrast he provides by his unorthodox style, Bach obtains new and unchartered meanings. His second recording of The Goldberg Variations is yet to be superseded in classical recording. He’s like general relativity to our otherwise perfect Standard Model: You know it’s fundamentally wrong, but it makes perfect explanatory sense if you invoke it.

Here’s a typical example of the usage of legato, which is, as I said, the norm whilst playing Bach. You shouldn’t even dream of playing this piece anything even remotely resembling staccato! The piece is one of my favorite preludes of the Well-Tempered Clavier, Book 1, No. 8, BWV 853:

Very good. More relevantly, very Bachian. But then I listen to the staccato version (a blasphemy!) of the same prelude from Gould… :

… And I remain mesmerized. Damn you Gould!

 

delirium – final dönemi edition

Arada sırada yetersizliklerinizi, sanki onlar birer yetersizlik değilmişcesine, insanların ilgi ve alakasını hakeden şeylermeşcesine,  aslında gayette içerik ve bütünsellikten yoksun şeyler olduklarını sanki bilmiyormuşcosuna tüm blogosfer alemine duyurmadıktan, onları da bu şuursuzluğun bir parçası yapmadıktan sonra bir blog işletmenin ne manası var ki sorarım sizlere a dostlar, b yurttaşlar, c romalılar? 24 saate yakın süredir uyumamışken, cem efendinin de gazıyla, sırasıyla bach, beethoven, beethoven ve mozart’ı hunharca katlederken, montajsız görüntüler (senkronizasyondaki sorun beni de aşan bir sorun, youtube dedik yasak dedik, vimeo’yalım dedik sanatsal bütünlüğümüzle oynadı. “you are not artistic, and you have no integrity“):

Ve bu da gerçek bir fevkalbeşer çalışma sekansı nasıl olabilebilir ve hatta olmalıdıra, olsundur ulana, niye olmuyo ulan reva mı banaya bir örnek:

 

Tim Minchin

When you say disrespectful things about people’s cherished beliefs, people tend to get edgy. But if you say the very same things in a musical medium, people tend to get anything but edgy. Case in point, meet Tim Minchin. He’s a pianist, he’s a singer, he’s an atheist, he’s a realist (that is, he manages to distinguish what’s real from what’s not. Not something you can say for many singers), he’s as bright as a button and no holds are barred in his songs, which is simply awesome. I’ve ran into his videos recently and I find it very refreshing to see that there is a rational, sensible and science savvy singer out there, one that isn’t apologetic about these but bloody proud of them. Here are my favorite songs of his, check youtube for more:
 

Not Perfect

 

If I Didn’t Have You

 

            Peace Anthem For Palestine

 

10 Foot Cock & A Few Hundred Virgins

 

If You Open Your Mind Too Much,

Your Mind Will Fall Out (Take My Wife)

 

Rock ‘n Roll Nerd

 

Inflatable You

 

F Sharp

 

Some People Have It Worse Than Me

 

Donnie Darko Song

 

Taboo

 

Lust

 

Mitsubishi Colt

 

Angry (Feet) (this one’s a poem)

 

Understanding Science

I’d like to tell you about a smashing website, but not before a longish digression that is this post. Try to bear with me.

 

My overall view of humanity, as stated prominently on the right hand side of this page, is bleak. It’s not because I think we are not capable of doing good, that’s manifestly false. But rather because a) I don’t think mainstream goodness is a stable equilibrium, it is vulnerable to be exploited by badness. We must either all be good or else, b) as a species, we are not, nor has ever been (for good evolutionary reasons), in a mindset that’s striving to maximize total sum of human happiness, ‘quite the contrary’ would be an understatement, and this isn’t likely to change any time soon, not with a forceful and well, bleak, wake up call anyway, c) our escalating technologies are making all the more easier for badness to occur. These are just some of the reasons of my conclusion, from off-the-top-of-my-head variety, as I’d merely like to use them as a segue to something related, to our collective attitude to one of our most valuable institutions (no, not church).

 

To me, one of the most curious aspects of modern human condition is how alien we all are to science and its methods, how esoteric a doctrine it’s perceived by masses (could it be because people who like science tend to use obscure words like ‘esoteric’?). I think much of the evil in the world directly follows from people’s having false answers to questions like ‘who/what am  I?’, ‘what is the world made of?’ and science offers answers that are tried and tested antidotes to those falsehoods. So even a basic internalization of science bound to make a huge impact on humanity, but this is hardly ever the case. There are many causes and symptoms that one could mention regarding this, and I’d like try and tackle a few of them.

 

It’s a common impression among people that science ought to be treated as something detached and isolated from our day-to-day lives, or better yet, it’s simply one of the ways of acquiring knowledge. The latter is epitomized under the postmodern name of ‘cultural relativism’ which claims that no one doctrine is any better for understanding the world around us than any other. Therefore we shouldn’t let science hijack the claims about ‘reality’ and ‘truth’, an African tribe’s virtues are just as, if not more, real and true. These claims usually stem from the assertion (as it’s simply asserted not demonstrated. That’s the price you have to pay if you are willing to undermine the demonstration methods that actually, you know, demonstrate) that ‘there are no objective truths, knowledge is merely an opinion’. Well, the standart retort to this cute ‘opinion’ is along the lines of ‘If gravity is merely opinion, how come no one is ever in a mindset to disobey it?’ Gravity is a force. It pervades the fabric of spacetime and has measurable effects on you and me, and it’s there whether you and I opine in its favour or not. If this (gravitation) isn’t an objective fact, I have no idea what an ‘objective fact’ would look like. Since the opposition has no way of ‘demonstrating’ me of one, I will humbly consider his point conceded.

 

Now cultural relativism could have been true. If, upon investigation, it turned out to be the case that total chaos was reigning our beloved universe, if no causal rule was ever found that would allow one specified initial condition to necessitate another one, we could have concluded that objectivity didn’t have much room in our descriptions and that we might as well conclude that there are no objective truths. It’s difficult to imagine how a sentient being capable of appreciating these findings could evolve in such a palpably un-sentient-friendly universe, but hey I’m trying to bend over backwards here, cut me some slack. But, unfortunatly for some, we have been investigating our cherished universe for quite a while now and it acts exactly as if it actually contains some objective truths in it, some set of descriptions that fit our picture of realiy better than an African tribe’s descriptions. Weird, ha? So, maybe, just maybe, if the entire reality is looking like a duck, walking like a duck and quacking like a duck, why maybe it is, objectively, regardless of your or my opinion, indeed a duck. Or as Richard Dawkins likes to say in River out of Eden:

 

Show me a cultural relativist at thirty thousand feet and I’ll show you a hypocrite. Airplanes are built according to scientific principles and they work. They stay aloft and they get you to a chosen destination. Airplanes built to tribal or mythological specifications such as the dummy planes of the Cargo cults in jungle clearings or the bees-waxed wings of Icarus don’t.

 

I can dimly see why a tenured professor of literature should advocate these ludicrous claims of relativism, but for someone without a vested intellectual interest to entertain them is, to me, reminiscent of pathology, rather than philosophy.

 

The former, however, the claim that science has its place in an ivory tower of some kind of elitist society and can be of no use to people at large, is much more common among the commons (and my labels aren’t helping either). But the truth couldn’t be further away from this. And I’m not simply talking about all those gadgets science has provided us (TV, internet, computers, etc). To be sure, all these gadgets shape our lives profoundly (try living without a cell phone for a day), but my point is not about the results of science, but the tools that it uses to achieve those results. The way it approaches unsolved problems and renders them solved is most emphatically not just something only scientists get to enjoy. We all use scientific way of thinking every day. As biologist Thomas Henry Huxley (aka. Darwin’s bulldog) once told:

 

Science is nothing but trained and organized common sense, differing from the latter only as a veteran may differ from a raw recruit: and its methods differ from those of common sense only as far as the guardsman’s cut and thrust differ from the manner in which a savage wields his club.

 

Now, how can this be? How can science be to directly analogous to common sense? Let’s tackle that with an example.

 

Let’s say you want to buy a car, what do you do? First, you explore the variables involved and the interecations between those variables (in scientific terms, you make observations, or even more scientifically, you form a phenomenology), how much money you’ve got, how much of it are you willing to invest on the car, what brand or model cars are acceptable for you, which qualities do you want it to have, how flexible are you about the trade offs between these qualities (which are indespensible for you and which are not), are you looking for a cheap car with high milage per tank, or a slightly expensive one with low milage per tank (and, again, what is the optimal ratio for you between the two. would you settle for a car that will pay itself off in 5 years), does the car’s socially percieved value matter to you, do you care about the availability of its spare parts, how about tax cuts or insurance payments. You tentatively catalogue these and other variables to make a coherent picture of the car you want to buy, which is called a hypothesis. But you can always readjust your catalogue (and hence your hypothesis) along the way, if new observations come your way. For instance if you won the lottery, that would make one hell of an impact to your hypothesis, and every single variable in it, other than ‘how much of it are you willing to spend?’, would be rendered ‘neutral element’, so you wouldn’t need to bother to form a hypothesis that includes them, because you are now so bloody rich. This is somewhat analogous to God’s descending from heavens and whispering to a physicist working on string theory, ‘you know, I made the universe this way’. Were that to happen, we would still be left with a proper explanation about string theory, but we would be so bloody ‘rich’ that there would be little point in continuing string theory research, bosonic or otherwise.

 

With your hypothesis, based on and formulated upon vigorous observations, firmly in mind, you move on to the next stage and actually look for a car that matches your descriptions. If your phenomenology (things that need to be explained about certain phenomena, or in our analogy’s case, things that you require from a car) is not too unrealistic with regard to actual cars in the actual world, there’s a good chance that you will find more than one that suits your fancy (and if they are too unrealistic, you’ll just have to go back to square one and revisit your variables). If you find one, then what do you do? Well, you test it of course. Actually, as anyone who has ever bought a car will testify, observing and testing often occur simultaneously in real life, and that’s where our analogy stretches a bit, but let’s play along. First and foremost, you test the claims its seller is making. Is it really the car they are claiming it to be? Has it ever been involved in accident? Does the seller look and sound trustworthy? You kick the tires or something (it’s rather unfortunate and ironic that my understanding about cars are next to none), take it out for a test drive, ask a knowledgable friend’s advice, take it to a nearby mechanic and let him diagnose. You apply this to a lot of cars, and things start to get clearer and clearer. Now what you have in your hands, observation+test, is a theory. The strongest tool in a scientist’s toolbox. Eventually, after sufficient number of tests, one of your theories (there cannot be many) should prove to be the winner, and you should be the proud owner of a brand new car. Using scientific method all the way. Or put better, using the most sensible and straightforward method all the way, that scientists, some 400 hundred years ago, simply took up and perfected. And if your car (your theory) doesn’t fulfill your expectations (doesn’t fit recent observations and/or tests) you would simply have to return it to its former owner (have to discard your theory) or trade it with yet another new car (make necessary adjustments to your theory). If you decide to return it (discard it), that will probably be sad and painful on your part but that’s life (that’s science). And that retractability and encouregment of retraction of wrong ideas is precisely what gives science its progressive power (and our stretched anology is finally blown to smithereens at this point, for no one enjoys returning a car), scientists actually recieve kudos for changing their minds. That sounds too good to be real, but here are two typical demonstrations of this assertion, first one from Dawkins, second one from Carl Sagan:

 

I have previously told the story of a respected elder statesman of the Zoology Department at Oxford when I was an undergraduate. For years he had passionately believed, and taught, that the Golgi Apparatus (a microscopic feature of the interior of cells) was not real: an artifact, an illusion. Every Monday afternoon it was the custom for the whole department to listen to a research talk by a visiting lecturer. One Monday, the visitor was an American cell biologist who presented completely convincing evidence that the Golgi Apparatus was real. At the end of the lecture, the old man strode to the front of the hall, shook the American by the hand and said –with passion– ‘My dear fellow, I wish to thank you. I have been wrong these fifteen years.’ We clapped our hands red.

 

In science it often happens that scientists say, “You know that’s a really good argument; my position is mistaken,” and then they actually change their minds and you never hear that old view from them again. They really do it. It doesn’t happen as often as it should, because scientists are human and change is sometimes painful. But it happens every day. I cannot recall the last time something like that has happened in politics or religion. It’s very rare that a senator, say, replies, “That’s a good argument. I will now change by political affiliation.”

 

So you see, even this rather mundane and simplistic example shows us that, scientific way of thinking is actually second nature to all of us, we put emphasis on observation, evidence and reason to solve problems and assess situations every single day of our lives. This is usually done unconsciously and with no regard to their theoretical underpinning (that is to say, their methods) but it’s there. When we buy watermelon we tap on it, so that we hear a certain noise that will confirm our previous experiences and observations that it’s a nice and juicy watermelon. That’s science, at its most basic. If we have a crush on someone, we act according to some set of principles that we think would maximize our chances to be with that person, which is a nice example of the scientific parsimony. We can occasionally be mistaken just what this set of principles is (and who hasn’t?) but this doesn’t change the fact that we follow some sort of methodology and do risk assessments that we deem to be correct. (Some may disagree by saying ‘well but surely love isn’t scientific, what do you say to that?’ My initial response would be ‘nice assertion, you got any proof to back that up?’ Then I might go on citing some natural explanations of love, like its evolutinary rationale. But I wouldn’t pursue them becuase they are beside to point. Even if science has nothing to say about love (which is a gigantic if) it’s irrelevant to what I’m saying and my point remains. Here I’m not trying to map every single human activity to a certain scientific explanation, rather trying to convince you that science is not as esoteric and removed from our everyday lives than you may be thinking it is). In a court room evidence and causation is revered, indicating that these are the notions that we would ultimately like to be governed with. And somehow we lose that sense of reverence when scientists carry and excel those notions to their conclusions. In order to function properly in life, we observe our surrondings and we collect relevant evidence, we seek and often find rational explanations that tie things and we deduce reason-driven conclusions from them. And that is what science, in a nutshell, essentially is. It only differs from our every day experience, as Huxley put succinctly, with its strict rules and regulations. Other than that, the two are perfectly analogous, and people’s indifference or even hostility to science is simply unjustified and uncalled for, and a good case can be made that these misgivings are among the top threats facing our modern societies.

 

So you can see why this site, Understanding Science, is true music to my positivist ears. Hot on the heels of their superb series of ‘Understanding Evolution’ (which is translated to at least one language), University of California, Berkeley decided that they loved the concept and this time they took a shot at explaining, in layperson’s terms, what science is and isn’t. The subtitle reads ‘how science really works’ and even an iota of this ‘reality’ can be made mainstream, I have no doubt that much of our problems can be reduced significantly. Be sure to check it out, I am now off to cross-check whether there are inaccuracies in the picture of scientific method that I’ve drawn for you. I’ll let you know if there is. And if I change my mind accordingly, I expect your virtual hands to get all red from clapping.

 

24

Vatan millete, yedi düvele, cihan-ı aleme, yerlere göklere hayırlı uğurlu olsun, müjdemi isterim, duyduk duymadık demeyin, bilenler bilmeyenlere söylesin ve diğer klişeler, zira 24 heyecanı 7. sezonuyla kaldığı yerden devam edizleyeyazıyor arkadaşlar! (’24 ne ulan?’ diyenleri derhal site sınırlarının dışına kadar eşlik edecek bir düzenek tasarladım, lütfen bulunduğunuz yerden ayrılmayın, arkadaşlarım yerinizi tespit ediyorlar şu an) Hatta öyle böyle değil, iki gün içinde 4 bölümü lak diye önümüze sürmüş yayıncı kuruluş (‘yayıncı kuruluş’ diyince aklına direk lig tv gelenler bi adım öne çıksın), ajandanızdan saat boşaltmaya başlayın derim, zira malumunuz Bauer’un 2. kanunu ‘birikmiş 24 bölümleri asla bölünerek izlenilemez, yekpare olarak tek seferde izlenilebilir’ der. Bir önceki sezonun üzerinden 1.5 sene geçtiğini düşününce az bile bu 4 bölüm aslında, 24 bölümün hepsini bir günde yayınlayıp ertesi hafta 8. sezondan devam etmeliydiler. Yazarlar grevi sebebiyle Bauer’in karizmasından mağrum kaldığımız her saniye için (saniyeleri de meşhur 24 saati sayacak), grevi organize eden kişilere yüklü bi manevi tazminat davası açsam kazanırım, jack bauer ulan! Neredeyse her sezonunu ‘ee geçen sezon zirve yaptılar, artık bu sezon vasat geçer’ düşük beklentileriyle açtığımız ama daha ilk bölümlerinde beklentilerimizi tekrardan üçe beşe katlayan, hakkında Stephen King’in ‘bir bölümünü kaçırmaktansa ananemi öldürmeyi tercih ederim’ dediği dizinin bu sezonunda bakalım Jack Bauer nasıl ölmeyecek, hangi dostlarının ihanetine uğrayacak, kimlerin detaylıca yapılmış planlarını suya düşürecek, toplam kaç kere ‘chloe açıklayacak zamanım yok, bana güvenmelisin lütfen’ diyip olay mahallinin sikematiklerini pda’sine isteyecek, tam olarak hangi noktada ‘lanet olsun dostum bu kadarı bana fazla, her şeyi bırakıp rençberlik yapacam albakörki’de’ diyecek (misal geçen sezon Curtis’i öldürmesine denk gelmişti bu boşvermişlik anı) ama sonra bi anda filizlenen taptaze belalar yüzünden yeminini bininci kez bozacak, göreceğiz (hem zaten hepimiz tabii ki biliyoruz ki bauer’in rençberliği bile olaysız geçmez, geçemez).. Hayal kırıklığı yaratan 2 saatlik prequel’den sonra tekrar sağlam olay örgülü maceralar, bol bol CTU personel zaiyatı ve her zamankinden daha ‘larger than life’ bir Jack Bauer bekliyorum..

Bi de dizileri sizler nereden tedarik etmek suretiyle takip ediyorsunuz bilmiyorum ama, şu site benim tüm ihtiyaçlarımı karşılıyor, paylaşmak isterim. Hem HD, hem youtube’dan video izlemekten bi farkı yok, hem de hemen her diziyi yüklüyorlar.. Buraya embed yapma şansım bilem var ama papaz olmak istemiyorum wordpress’in anti-fraud departmanıyla ve sadece linkini veriyorum. İstediğiniz diziyi adı, sezon ve bölüm numarasıyla aratıyosunuz, örneğin 24, 7. sezonun ilk bölümü için anahtar sözcük ’24 s07e01′. Günlük (ya da bi kaç saatlik de olabilir, emin değilim) 72 dakikalık download sınırınız var, ama bu sorunun etrafından da modemi kapayıp açmak suretiyle dolaşabiliyorsunuz. Okuyucu bana güven lütfen, açıklayacak zamanım yok..

http://www.megavideo.com/

 

Memleketinde..

 Memleketim – Nazım (Fazıl Say)

 Memleketim, memleketim, memleketim, 

ne kasketim kaldı senin ora işi
ne yollarını taşımış ayakkabım,
son mintanım da sırtımda paralandı çoktan,
şile bezindendi.
Sen şimdi yalnız saçımın akında,
enfarktinda yüreğimin,
alnımın çizgilerindesin memleketim,
memleketim,
memleketim…

 

Türkçe Bilim blogları ve web siteleri listesi

Türk’sünüz, bilimle ilgilisiniz veya ilgili olasınız var, rahat erişilebilir kaynak azlığından şikayetçisiniz, çağımızın alamet-i farikası olan interneti de artık bu amaçlarınız doğrultusunda kullanmaya niyetlisiniz ve ‘keşke bilim içerikli elle tutulur tüm Türkçe site veya blogların adreslerini görebileceğim bir liste hazırlasaydı bir kişi/kuruluş/muhterem’ mi diyorsunuz? Öyle sanıyorum ki size yardımcı olabilirim. Öncelikle böylesi ulvi bir hedef sahibi olduğunuz için 7’nizi birden (tüm bu ‘if’leri sağlayan kişi sayısı daha fazla olamaz heralde?) canı gönülden tebrik ediyor, sonralıkla da çok afedersiniz birbirimizle çiftleşip gen havuzundaki sıklığımızı mı arttırsak n’apsak neslimiz tükenmeden, bilemedim ki diyor ve size biyolokum.com menşeili ve tam da böylesi bir eksikliği gidermek için hazırlanmış, daha doğrusu hazırlanmakta olan, siz bu yazıyı okuduğunuzda muhtemelen nihayetlenmeye yaklaşacak olan (bu tamamen istatistiksel bir argüman, gün gelip ‘no dry light’ yurt çapında tanınan bir blog olduğu zaman, yani böyle tırnak içinde alıntı şeklinde ifade edilmesine gerek kalmadığı, analar oğullarına ‘evladım bir no dry light feed’i al eve gelirken sana zahmet’ diyebilecekleri kadar herkesçe tanındığı zaman, bu ve diğer yazılar çok daha fazla kişi tarafından okunacağı için, çoğu okurum için bu söylediğim doğru olacak. Antr parantez ilave edeyim, bir blog açtığınız zaman ukalalık ve dehşetengiz içgörü yeteneği paketlerine sadece $9.90’a sahip olabiliyorsanız, bakın sizin de blog açmak için bir sebebiniz var artık) şu listeyi sunmak istiyorum:

 

Türkçe Bilim blogları ve web siteleri listesi

 

Modern ve şüphesiz çok daha anlamlı bir pan-türkizm projesi olan bu liste an itibariyle biyoloji, fizik, astronomi ve kimya dalları tarafından domine edilmiş durumda ama listenin gelişimine ve detaylandırılmasına siz de katkıda bulunabilir, bildiğiniz, sevdiğiniz veya bilfiil hazırlanmasına katkıda bulunduğunuz blog/siteleri bizlerle ve diğer bilgi böcükleriyle paylaşabilirsiniz, bunu nasıl yapacağınız orada açıklanıyor. Özellikle bu listede sadece matematik içerikli bir site göremeden ölürsem gözüm açık gideceğimdir, gitmeyeyimdir, bilimlerin kraliçesine adanmış bir site varsa bildiğiniz çok rica ediyorum ekleyiniz. Ve mevzubahis listeyi tavsiye ederkenki asıl ve gizli hedefimin, listede ‘Bilim Felsefesi’ başlığı altında listelenmiş yegane site olan kendi sitemi övmek olduğu imanız karşısında da teessüflerimi sunuyorum (telepatik biliş paketi, sadece $27.99). Bir, dediğim gibi liste daha cenin kıvamında, geliştikçe sitemin ve benim üstüme kuma gelecektir elbette, iki o kategoriyi daha ziyade ‘Yav böyle bi site var, atsan atılmaz, satsan satılmaz, nereye koyacağımızı bilemedik bilim adamı da değil zaten sahibi, uğraşıyor ediyor çocuk, böyle bi jüri özel ödülü tadında bir kategori açalım, sevinsin garip’ olarak okuyorum ben, siz de öyle yapın. Ve gidin listeyi ve sonra da listelenmiş siteleri okuyun dostum, lanet olsun, hala neden burdasınız!

 

Change you better believe in..

History tends to have a bittersweet taste when probed with hindsight. I was reminded to this uninteresting truism when I was checking a website out which is famous for its New Year questions. At the beginning of each year, Edge.org’s John Brockman asks the brightest people on the planet a question and collects their answers in his site. This year’s question is “What will change everything? What game-changing scientific ideas and developments do you expect to live to see?” and you can read the offered answers here (previous years’ questions’ are here). Responders include some hefty figures; Susan Blackmore is still fighting the good fight for the idea of memes and now temes, David Buss says we will all be exploited, Rodney Brooks ponders on how a life form found on Mars would change us, Richard Dawkins adduces one of his most underrated coinages, namely the tyranny of the discontinuous mind, and forces us, once again, to let go of the idea of essentialism of fixed species and come to terms with the logical conclusions of evolution, Sam Harris thinks mind reading by neuroimaging will reshape our legal and moral systems (whereas I, for one, remain agnostic till I see the other end product of this arms race), Lawrance Krauss makes a good gut-based case that in 50 years time a nuclear weapon will be detonated over a civilian population. Someone even suggests that the proof of the Riemann Hypothesis will change everything. Boy, if only. Well, this question is wee bit too sophisticated for my uninitiated credentials so I let my thoughts to lead my other thoughts astray, and started to wonder something else, how did the concept of ‘change’ changed recently? To sort this out, we shall have to change our current context utterly (note the irony) and embark on a brief journey to pre-Revolutionary Paris.

 

When David Hume, an 18th century British empiricist, paid a visit to Baron d’Holbach’s (the first self-proclaimed atheist in Europe, with his book The System of Nature) famous salon in Paris in 1762, where the most prestigious gatherings of the time were held with mind-bogglingly esteemed guests like, say, pretty much every contributor of the Encyclopédie which was a significant precursor to the Revolution, he reportedly (reported by Diderot, no less) told d’Holbach that he did not believe in the existence of atheists and had never seen one with his own eyes before (to which d’Holbach replied: “Well, here you see 18 of them at one glance, although to be sure, 3 of them didn’t quite make up their minds”). That denial of their ontological status must have caught the diners off guard (I can dimly see the ‘Are we sure this is the Hume?’ expression on their faces) but indeed the first out-and-out atheist work in Britain, presumed to belong to a Matthew Turner, was published some 20 years after that encounter at the salon and was destined to be a low profile one at that, so there is a good chance that Hume was sincere, if not prudent and seemly, in his observation. This anecdote has also an ironic ring to it because Hume himself came pretty close to being an atheist by professing, mainly via his characters in his dialogues, a vigorous scepticism towards Christianity and assaulted a head on criticism to its many aspects like problem with miracles and flaws in argument from design. His position would clearly be classified as a non-believer in modern context; he rejected the notion of soul, even had some unconventional things to say about ‘the self’, which was thought to be a sign of divine projection, and invoked an uncompromising empiricist approach towards all existence, all being the hallmarks of contemporary atheism. But Britain of the time was not the most ideal place to utter, let alone profess, the ‘A’ word in public. People were still hanged for blasphemy (see Thomas Aikenhead of Edinburgh, like Hume) and for that reason, Hume even refrained from admitting the authorship of his masterpiece, A Treatise of Human Nature, until his death year of 1776.

 

Everyone could sense that there was something in the clerical air. Philosophical ideas were more than ripe to pose a serious threat to religious institutions, that a fool could see. But the factual understanding of the world around us was yet to be provided by science and its methods. There still was plenty of job for a deity to perform in terms of natural deeds and that gap in our knowledge formed the first and foremost defensive rank of the clergy, and seemed unassailable. In particular, the light that needed to be thrown to the nature of man and its origins, the resolution to ‘that mystery of mysteries’ had to wait for a certain Charles Darwin to drop the bombshell in an otherwise barren¹ November 24th of 1859. So, until that day arrived, the members of the established religions were not quite in a conciliatory mindset we see today, and understanbly tried to stand their ground as long as they could. So, for lack of proper epistemological tools to discern facts from myths, the path from fully-fledged theism to mainstream atheism was proving to be a perilous one and it had to be foreshadowed by milder forms of belief. Deism was one keen alternative, where the idea of a deity was preserved but the roles of him were not, other than to set all reality going obviously. Its  founding fathers included names like Richard Carlile, G. H. Holyoake and Charles Bradlaugh, who are long forgetten but they played essential roles in paving the way to turn the works of more prominent deists like Thomas Paine (an important figure to carry these blissful ideas to then newly formed USA) and Richard Owen, to what can now be sensibly defined as atheism. These ideas, like in post-revolutionary France, were no more intellectual curiosities of upper class elites but were getting due attention from middle and lower classes as well. From that, accompanied with the exponential advances in physical, biological, technological sciences, it wasn’t a far cry for informed people, not just of any one country, but of earth as such, to not feel the need to invoke the god hypothesis for any version of the god of the gaps. The human race, at last, had answers aplenty to the aged old rhetorical question, “how can X happen without a designer?” The answer turned out to be “Look it up on Wikipedia!” (Who knew? At least it’s not 42, eh? The link, along with the vast majority of other links in this post, is also from Wikipedia.)

 

And here we are today. Even this brief sketch of the state of affairs of previous couple of centuries, which holds more than true for every other single century of our evolutinary past, offers an amazing contrast with our modern perception of the world. Everything happens just too fast. Well, of course, we all know this, and I’m in no position to dissect the social or psychological common denominators of this shared rush of metamorphosis, nonetheless the mere fact that I get to do and see and listen and feel and make others feel and meet and learn and inquire and understand lots of cool things and people and ideas and concepts and hidden truths that Hume wouldn’t even dream of, is more than enough for my purposes. We don’t have to wait countless years to witness the rise and fall of doctrines, trends, nations, ways of thinking. I couldn’t have written or gathered a fraction of this post, and couldn’t offer you a chance to read, were we to live in a previous age. In fact I strongly doubt that I would be anything more than a peasant if the flux of information that today I take for granted wasn’t so readily available to my disposal. Hume may not have seen a single so-and-so in his life (never mind the unimportant fact that his so-and-so happened to be an atheist), but you and I,  in avarage pretty mediocre people, are entitled to the chance to see innumerable so-and-sos at one glance. ‘Change’ seems to be the operative word underlying everything that’s happening around us (it even got a presidential nominee elected for pete’s sake). I, for one, can barely stomach the idea that it feels like a gazillion years ago since I, like everyone else, last used ICQ as a means of communication, when it cannot have been farther away than the turn of the century! Makes you wonder, what will be the facebook of, say, 2013? (Hume would be so proud of me if he knew that I wasted my cognitive and technological resources in facebook, wouldn’t he?)

 

 

 

¹ This isn’t my claim, it’s the unintended claim of the president of one of the leading scientific institutions of Darwin’s time, Linnean Society (named after the great taxonomist Carolus Linnaeus) and marks a marvelous miscalculation on his part. The story is very telling (in more than one way) and calls for a digression.

 

An underappreciated fact about the origins of modern biology is that, Darwin was actually the co-discoverer of the idea of evolution by natural selection. Another Englishman, Alfred Russell Wallace, independently came up with almost identical ideas that of Darwin’s while working in Malay Archipelago (and never mind the ambiguity provided by Wikipedia when it tells you that Wallace was a Brit. He was born in a town which now belongs to Wales but was formerly an English town and he was raised in England. He was English, not that it matters). At that point (1858) Darwin was the leading naturalist of Britain and so Wallace sent a short overview of his conclusions to Darwin for evaluation. Upon reading (and judging them to be right) Darwin was devastated to see that his life’s work was not as original as he thought and didn’t know what to do. He was then postponing the publication of his work for 20 years now, for fears of its social and religious implications. His close friends, Charles Lyell and Joseph Hooker urged Darwin to publish a joint paper with Wallace and they arranged a meeting at the Linnean Society, in July 1st of 1858 (note that Origin of Species would be published more than a year later). Wallace’s letter to Darwin and Darwin’s communications with Hooker and Asa Gray were read at that meeting (which you can read here). It was, in retrospect, perhaps the most important scientific occasion of all humanity. But, at the end of that year (and here comes the miscalculation) the president of the Linnean Society uttered the following unforgettable words:

 

The year which has passed has not, indeed, been marked by any of those striking discoveries which at once revolutionize, so to speak, the department of science on which they bear.

 

Talk about a blasphemy! The guy must be burning in a scientist’s hell for rankest scientific heresy.

 

By the way, both Darwin and Wallace were true gentlemen and were influenced by the works of same scientists (namely Thomas Malthus, English demographer known for his ‘catastrophe’ and his studies on exponential growth of populations which couldn’t be sustained with inadequate resources (and that idea lies at the heart of natural selection) and previously mentioned Charles Lyell, founder of modern geology, whose works on the correct age of the world gave Darwin and Wallace much elbow room for their slow mechanism of evolution to function properly). The two remained in close correspondence throughout their lives with growing mutual respect. Darwin even gave credit to Wallace in the very first page of The Origin Of Species for his independent discovery, even though he didn’t have to (Darwin’s compilation of data was far more detailed and robust than Wallace’s). Their only (well not quite, see also sexual selection and search for Wallace) cause for disagreement seemed to be over whether natural selection applied to human mind and consciousness too, whetver they evolved via slight modifications from lower configurations just like any other organ or not. Wallace thought it didn’t, Darwin thought it did, and even resented Wallace for lessening the explanatory power of natural selection and told him: ‘you are killing our child’.

 

Mutlu yıllar diliyorum (hayır dilemiyorum)..

Hazır söz argüman dinamiklerinden açılmışken, bir tartışma nedir ne değildir, nasıl datbik edilir nasıl edilmez, 2008’i bitirdiğimiz şu gayet sıradan günde işin uzmanından dinleyelim dedim. Monty Python tayfasından geliyor (yoo gelmiyor):

Bulunduğunuz koordinatlarda youtube yasaklı ise, video‘ya ktunnel.com üzerinden erişebilirsiniz (‘hayır erişemezsiniz’ dememek için zor tutuyorum kendimi ama skeçi izlemekte zaten zorlanan bünyenizi daha fazla ajite etmek de istemiyorum).

 

Mantık hataları: top 10

This post is not in English, it’s in Turkish, but you can nonetheless join the discussion by voting and commenting. The question is:

 

 

Şakadanak önünüze koyageldiğim bu anketten ve başlık kısmından da anlayacağınız üzere bu yazımızın konusu, mantık hataları (nam-ı diğer fallacies). Daha net olmak gerekirse zatalimin en ilgi çekici bulduğu 10 mantık hatasının 10’dan geriye doğru sayımı. Nedir mantık hataları, tam olarak ne işe yararlar ve neden böyle bir yazı yazma ihtiyacı hissettim, heyecan verici geri sayıma geçmeden önce hızlıca değinelim.

 

Tartışmak, fikir teatisinde bulunmak zor iş. Karşınızdakinin haklı olup olmadığını anlamak ayrı dert, kendinizin haklı olup olmadığını anlamak, duruşunuzun ne kadar sağlam olduğunu tartmak, tam olarak hangi fikirleri duymanıza müteakip şu anki fikirlerinden vazgeçeceğinizi bilmek ve bu noktayı gelindiğinde bunu fark edip etmeyeceğiniz ayrı dert. Fazlasıyla öznel konulara kendinizi bir kez bağladıktan sonra, aynı bağı kendi fikirleriyle kurmuş olan karşı tarafla münasebetin akışı, yoğun çamurda patinaj yapan araba tekerinden farklı olmuyor malesef, araç yerinde sayıyor. Neyse ki, dostlar, değerli okuyucular, kıymetli blogee’ler, insanlık olarak elimizde, sürtünmeye sebep olarak bu patinaj durumunu minimize edip, tartışma süreçlerini biraz daha yapıcı kılacak pek çok ince uzun tahta parçası var (hani tekerin altına koyarsın da çamurdan kurtulur ya araç, o haleti ruhiyeyi, varoluşsal rahatlamayı kastediyorum).  Layıkıyla kullanılsa ve karşı tarafın da kullanması ve dinleyenlerin de kullanmayanlara karşı acımasız olması sağlansa bir Siyaset Meydanı’nı, bir Cevizkıran’ı, bir Yorum Farkı’nı verimsiz fikir orgy’leri olmaktan çıkarıp, somut ve yapıcı birer entelektüel sürece dönüştürebilecek bu araç gereçler, sadece toplumumuz değil koskoca bir insan ırkı tarafından itinayla yok sayılıyor. Adının sonuna iki tane sapiens nick’i getirmiş bir tür için kabul edilemez bir şey bu. Bu durum da beni üzüyor. Sadece beni değil, türümüzün yetiştirdiği en nadide cevherlerden biri olan Carl Sagan’ı da üzmüş olmalı ki, yazılmış en iyi popüler bilim kitapları listesinde rahatlıkla ilk beşe, bir ihtimal de en tepeye yerleşebilecek eseri olan The Demon-Haunted World, Science as a Candle in the Dark’ın en önemli ve güzel bölümünü Baloney Detection Kit (Saçmalık Fark Etme Alet Çantası) isimli bölüm oluşturuyor. Orada Sagan benim bugün burada amaçladıklarımı ve daha fazlasını, yani tartışma adabını daha somut temellere oturtmayı ve saçmalıkları daha tartışmanın başında, görür görmez tanımamızı sağlamayı amaçlıyor.

 

Mantık hatalarının ne olduğunu bilmenin en önemli işlevi de bu sanırım. Karşımızdakinin (ve tabi kendimizin) fikirlerinin akışının, çoğu zaman içeriklerinden bağımsız olarak, belli mantık kuralları dahilinde ilerlediğinden emin olmamıza ve eğer karşı tarafın argümanları bu cüzi gereksinimleri yerine getirmiyorsa tartışmaya girmeyi ya reddetmek ya da ona bu eksikliklerini hatırlatmamıza, böylece anlamsız döngülerden, yerinden sayan karşılıklı atışmalardan daha tartışma başlamadan muaf olabilmeye olanak tanıması. Aslında bu sadece formel mantık hataları (formal fallacies) için doğru, informel mantık hataları (informal fallacies) bu kadar acımasız değiller. Ama bu ayrım bizim günlük amaçlarımız için önemsiz bir ayrım, sağlıklı bir tartışma idame edebilmek için bundan çok daha azını adam gibi kavramak fazlasıyla yeterli ve ben de bu sebeple aşağıdaki listede bu ayrımın ve maddelerin birbirleriyle kesiştikleri veya birinin diğerini kapsadığı noktaların altını çizmeye bilerek çalışmadım. Yani bu liste ideal bir taksonomiyi işaret etmiyor. Tamamen öznel ve pratik kaygıların karışımıyla oluşmuş bir liste. Daha derin bilgi ve ayrıntılar için, benim de yapım aşamasında çokça faydalandığım ve maalesef hepsi İngilizce olan şu siteleri tavsiye ederim: Fallacies (Wikipedia), Fallacy Files, Logic & Fallacies.

 

Evet bu da ayrı bir dert, yukarıdaki ilk (Türkçe) paragraftaki ‘fallacies’ başlığı wikipedia’daki ilgili sayfaya yönlenirken ‘mantık hataları’ bkz’ı neden boş diye düşünüyor olabilirsiniz. Çünkü, sevgili okur, muhterem bilgi böcüğü, gözümün nuru, anladığım kadarıyla, google aramalarım beni yanıltmıyorsa, böyle bir kaynak yok! (yani yokTU, artık var, No Dry Light sınırları dahilinde). Dolayısıyla da o bkz’ın boynu bükük(tü), diğer dillerdeki kardeşlerinin yüzüne bakamıyor(du). Vikipedi’de çok cüzi bir girizgah var konuya, safsata başlığında, ama fazlasıyla yetersiz (bu kaynak eksikliğinden dolayı kimi mantık hatalarının Türkçe karşılıklarının patenti tamamen işkembe-i kübrama aittir haliyle). Benim listem de toplamda on adedini içerdiği için yeterli olmaktan çok uzakta. Birilerinin bu işe derhal el atması gerekiyor (televizyon izlerken, hangi program olduğu hiç mühim değil, kripton yemiş superman misali mantık hataları karşısında iki büklüm bir tek ben oluyor olamam heralde?) ve yüksek müsadenizle ilk omuzu ben atıyorum. Önce ilgili mantık hatasının teknik tanımının açıklanıp, ardından verilen bir örneği takiben örneğin detaylıca irdelenmesi şeklinde işleyen bir algoritmaya sahip bu mütevazi listeyi blogosferin oksijensiz yükseltilerine doğru yolcu ederken, iyi okumalar, kuru zeminli yollar diliyorum. Ankete de, okuduktan diler önce diler sonra, oy vermeyi ihmal etmeyin.

 

10. False analogy (Hatalı benzeşim)

 

Açıklama: Birbiriyle ilintili olduğu düşünülen iki olay veya nesnenin, bir özelliklerinin gerçekten de ortak olabileceğini kabul ederken, başka özelliklerinin farklılık gösterebileceğini, böylece benzeşimin hatalı olabileceğini dikkate almamak.

Örnek: “Tıpkı bir saatçinin bir saati zihninde kurgulayıp, zamanı ölçmek amacıyla onun karmaşık mekanizmasını tasarladığı ve inşa ettiği gibi, çok daha karmaşık ve düzenli olan insan bedeni ve doğadaki tüm uyumun da bir yaratıcısı ve tasarımcısı vardır.” (William Paley, Natural Theology, 1802)

İrdeleme: Bir saat ve bir insan vücudu gerçekten de yapı itibariyle oldukça karmaşıktır ve bu karmaşıklığın nedenleri gerçekten de bir açıklamaya ihtiyaç duyar. Ne bir saat ne de bir vücut, tamamen çalışır haliyle kendiliğinden oluşamaz, dolayısıyla her ikisini de ‘yaratan’ mekanizmaların ortaya çıkarılması gerekir. Ne var ki doğada, tam randımanlı haliyle çalışan bir saati ortaya çıkarabilecek herhangi bir mekanizma yok iken ve bir saat, oluşmak için mutlaka bir ‘saatçi’ye ihtiyaç duyar iken, tam randımanlı bir insan vücudunu ortaya çıkarabilecek bir süreç, doğal seçilim yoluyla birikimli evrim, mevcuttur ve dolayısıyla herhangi bir ‘vücutçu’ya gerek duymaz. Dolayısıyla bir saatin karmaşıklığını bir vücudun karmaşıklığına benzetmek hatalı bir benzeşim örneğidir, bir ihtimal en ünlüsüdür.

 

 

9. False dichotomy, Either-or fallacy (Hatalı ayrım)

 

Açıklama: Bir olay veya oluşuma karşı takınılabilecek tek duruşun, iki zıt kutuptan birini seçmekten ibaret olduğu yanılsaması.

Örnek: “Ya sev ya terket!”

İrdeleme: Bir ülkenin veya herhangi bir kollektif oluşumun üyesi olan bir bireyin, o oluşma karşı alabileceği yegane tavır sadece, siyah-beyaz ayrık noktalarından birini seçip sevmek veya sevmemek olmayabileceği, kimi özelliklerini sevip kimisini de sevmemesinin pekala mümkün hatta kaçınılmaz olacağı ve kimi özelliklerini sevmemeyi seçen, vergi mükellefi olduğu varsayılan bir insanın da tek alternatifinin terketmek olmadığı gibi, statüleri arasında ayrım olmayan kimi bireylerin kimi başka bireylere ültimatom verip mülteci konumuna düşürme haklarının olduğunu düşünmeleri, güzelinden bir ‘false dichotomy’ örneğidir.

 

 

8. Appeal to consequences (Sonuçlara atıfta bulunmak)

 

Açıklama: Bir argümanın doğru veya yanlış olması halinde doğuracağı sonuçların, o argümanın doğruluğu veya yanlışlığı üzerinde etkisinin olduğunu varsaymak.

Örnek: “Genelkurmay Başkanlığı İletişim Daire Başkanı Tuğgeneral Metin Gürak, ”Ermenilerden özür dileme kampanyası” ile ilgili, ”Yapılanları kesinlikle doğru bulmuyoruz. Özür dileme yanlış olduğu kadar zarar verici sonuçlar da doğurabilecek bir davranıştır” dedi.” (19 Aralık 2008)

Örnek: “Tanrı mutlaka varolmalıdır, çünkü imansız bir hayat nihilizme ve ahlaksızlığa yol açacaktır.”

İrdeleme: Ermeni soykırımının gerçekleşip gerçekleşmediği hakkındaki bir tartışma esnasında, soykırımın kabul edilmesi halinde karşılaşılabilecek zararlara atıfta bulunmak bu mantık hatasına bariz bir örnektir. Soykırımın yaşandığının veya yaşanmadığının savunusunun bir noktasında, soykırım kabulünün ülkeye getireceği külfet veya Türk’lük kimliğimizin örselenecek olması veya Ermenilerin bizden toprak talep edebilecek olması, olayların doğruluğu veya yanlışlığı üzerinde herhangi bir etki sahibi olmadıkları için, lehte savlar olarak gündeme getirilmemeleri gerekir. Yukarıdaki açıklamadaki “özür dileme yanlış olduğu kadar”a kadar olan kısım ‘appeal to consequences’ mantık hatasının kapsamına dahil değildir, eğer gerçekten Ermeni soykırımı gerçekleşmemiş ise, argüman buraya kadar gayet makul bir argümandır (gerçi soykırımın gerçekleşmediği gösterilmediği, sadece ileri sürüldüğü için de buraya kadar olan kısım da bir ‘bare assertion fallacy’ oluyor, ama bunu da basın açıklamasının bağlamına bağlayıp görmezden gelebiliriz), fakat devamında ileri sürülen “zarar verici sonuçlar doğurabilir” savı konuyla alakasızdır ve görmezden gelinmelidir. [daginikkafa uyarıyor, bu örnek hatalı olmuş. bkz: yorumlar]

 

Dikkat, bu mantık hatasının tespit edilmesinde dikkat edilmesi gereken mühim bir nokta, argümanın kabulü halinde başa gelebilecek iyi/kötü sonuçların, argümanın arzu edilir/edilmez veya iyi/kötü olmasında değil, doğru/yanlışlığında pay sahibi olduğunun savunuluyor olması gerektiğidir. Aksi takdirde söz konusu argüman bir AtC mantık hatası değildir, kabul edilebilir bir argüman olma potansiyelini taşır. Bu açıdan bakıldığında yukarıdaki ikinci örnek açık bir AtC mantık hatası iken, biraz değiştirilmiş hali olan “Tanrı inancını muhafaza etmeliyiz, çünkü imansız bir hayat nihilizme ve ahlaksızlığa yol açacaktır.” iddiası savunulabilir bir pozisyondur, çünkü tanrı inancının doğru/yanlışlığından bağımsız olarak iyi/kötülüğünden dem vurmaktadır. Eğer tanrıtanımazlık gerçekten de insanları ahlaksızlığa iten bir felsefi duruş ise, bu durum tanrının varlığına dair pozitif bir kanıt olarak ileri sürülemez ama pekala bir tanrı olmadığı halde tanrı inancını korumamız gerektiği ileri sürülebilir. Zira bu “insanlar mutlu olmakla haklı olmak arasında tercih yapmakta serbesttirler” argümanını öncül olarak kabul eder, ki bu da bir mantık hatası değildir.

 

 

7. Post hoc ergo propter hoc

 

Açıklama: Latince: ‘bundan sonra oldu, dolayısıyla bunun yüzünden oldu.’ Nedensellikle korelasyonun karıştırılması veya daha sıklıkla herhangi bir nedensel ilişki içinde olmayan olguların birbirleriyle ilintilendirilmesi ile oluşan mantık hatası.

Örnek: “Horozlar gün doğmadan hemen önce öterler, dolayısıyla horozun ötmesi güneşin doğmasına sebep olur.”

İrdeleme: Fazla açıklama gerektirmeyen ama gizlenmiş halleri oldukça kafa bulandırıcı olabilen ve günlük hayatta karşımıza sıkça çıktığı için listeye aldığım bir mantık hatası. Bu mantık hatasına genelde, söz konusu iki olgunun arasındaki ilişkiyi açıklarken, sadece birinin diğerinin kronolojik olarak hemen ardından gelmesi gerçeği göz önüne alınıp, ilişkilerini etkileyen diğer olası faktörlerin varlığı göz ardı edildiğinde düşülür. Örneğin günlerce bir tren istasyonunu gözlemleyen bir kimse trenin, yolcuların istasyonu doldurmasını takiben gelmesini gözlemleyip, ‘yolcuların toplanması trenin gelmesine neden oluyor’ sonucuna varabilir ama bu gözlem hatalıdır, zira hem yolcuların hem de trenin istasyona gelmesinin farklı ve her ikisinden bağımsız bir sebebi vardır: tren kalkış saati çizelgesi.

 

İlkel batıl inançların ve doğaüstü güçlerin varlığına olan inanç da bu mantık hatasını temel alır.

 

 

6. Naturalistic fallacy (Natüralistik hata)

 

Açıklama: ‘Doğal’ olan olguların iyi ve tercih edilebilir, ‘doğal olmayan’ olguların kötü ve uzak durulası olduğunu düşünmek.

Örnek: “Sigara sağlığa zararlı olamaz çünkü tütün %100 doğal bir üründür”

İrdeleme: Günümüzde hala kimi sigara şirketlerinin kullandığı bu slogan komik olduğu kadar hatalıdır da zira örneğin arsenik de doğal, fakat insan sağlığı için oldukça zararlı bir maddedir. Yanlışlığı bariz gibi gözükse de aslında doğal olanın hepimizin bilinçaltına nasıl iyi olan ile özdeşleştiğini şu örnek güzel anlatıyor sanırım. Yıllar önce 14 yaşındaki Amerika’lı bir öğrenci hazırlaması gereken bilim ödevi için, sokakta gözüne kestirdiği insanlardan ‘dihidrojen monoksit’ isimli maddenin yasaklanması veya kullanımının katı bir şekilde kontrol altına alınması için başlattığı imza kampanyasına destek olmamalarını ister ve bu kokusuz ve tatsız maddenin özelliklerini onlara şu şekilde sıralar: “Asit yağmurlarında bol miktarda bulunur, temas ettiği hemen hemen her şeyi çözebilir, yanlışlıkla solunursa ölüme sebebiyet verebilir, gaz hali oldukça yanıcıdır, ölümcül kanser hastalarının tümörlerinde var olduğu gözlemlenmiştir.” Bu korkunç maddenin dehşet verici etkileri karşısında kampanyaya katılan 50 kişiden 43’ü maddenin yasaklanması için imza atmayı kabul ederler, altısı çekimser kalır, bir kişi de dihidrojen monoksit’in ateşli bir savunucusu olduğunu söyler. Evet, mevzubahis mantık hatamıza tersten yaklaştıklarının farkında olmayan katılımcıların %86’sı suyu (bildiğin H₂O) yasaklamak yönünde oy kullanmıştır.

 

Bu mantık hatasının bir de ‘is-ought fallacy’ isimli yakın bir kuzeni vardır ki, ‘you can’t derive an ought from an is’ gibi nasıl Türkçe’leştireceğimi bilmediğim bir cümleyle özetlenebilir. Yani doğada geçerli olan bir mekanizmayı, ahlaki ve sosyal kabullerimizin temeli olarak almanın yanlışlığını anlatmaktadır. Örneğin özünde acımasız bir süreç olan doğal seçilimi insanlara uygulamaya çalışan öjenik hareketinin temsilcileri bu mantık hatasına güzel (olmayan) bir örnek teşkil ederler.

 

 

5. Ad hominem

 

Açıklama: Latince: ‘Adama, kişiye’ (to the man). Tartışılan konunun özüne ve içeriğine değil, iddia sahibi kişinin kişiliğine veya bir özelliğine saldırmak.

Örnek: “Sen batı bilimiyle kendini körelttiğin için X’in muazzamlığını göremiyorsun.”

İrdeleme: Günümüzde özellikle sözde bilimin (pseudoscience) temsilcilerinin, reikileri, şakraları, homeopatiyi, ölülerle konuşmayı, burçları vs. savunurken sarıldığı bu argüman, dikkat edersiniz ki savunusunu yaptıkları ve bilim adamlarının eleştirdiği öğretilerinin doğru olduğuna dair herhangi bir şey söylemediği gibi, bilim adamlarının açık/kapalı fikirli olduklarına dair de bir şey ispatlamış olmuyor. Sana gözlem ve kanıtlar ile gelen bilim adamlarının, gönül gözleri kapalı olduğu için senin görebildiğin bir şeyi göremiyor oldukları iddiasının gülünçlüğü öyle umuyorum ki barizdir, zira fiziksel izdüşümü olan her bir iddianın, gönül gözünün miyopluğundan bağımsız olarak sayesinde neticelendirilebildiği ‘bilimsel yöntem’ isimli şahane bir iskelet yapımız var, tavsiye ederim (yılların ad hominem’ini küçük bir zümreye mal etmiş gibi oldum ama olsun, müstehaktır).

 

 

4. Straw man (Tepkisel indirgemecilik)

 

Açıklama: Karşı tarafın pozisyonunu, saldırılmayı kolaylaştırmak için, hatalı bir şekilde resmedip, eleştirilerini bu hayali resme doğrultmak.

Örnek: “KAİANNATTA AKILSIZ ŞUURSUZ HİÇ BİR ŞEY BİR SİSTEM DAHİLİNDE ÇALIŞAMAZ. BİR MAKİNE DÜŞÜNÜN.MİLYONLARCA PARÇASI OLSA HEPSİ BİR KENARDA OLSA SİZLER SONSUZ YILLAR BEKLESENİZ ONLAR KALKIPTA BİR MAKİNE OLAMAZ.AKIL DAHİLİNDE BİR SANATKAR LAZIMKİ O MAKİNE OLSUN.EVRİM ALDATMACASI ALLAHI UNUTUP TESADÜFLERE KAPI AÇMAKTIR.”[sic] (kardeş site biyolokum.com’a yorum yazan ‘furkan’ isimli bir yaradılışçıdan)

İrdeleme: Sayılan argümanların bilimadamları arasında yaygınca kabul gören evrim kuramını ana hatlarıyla tarif ettiği varsayılmış fakat konu hakkında temel düzeyde de olsa bilgili herhangi birisi, evrimin burada özetlenmeye çalışılan süreçle işlediğini, birbirinden bağımsız parçaların tesadüfen bir araya gelerek doğadaki bedenleri oluşturduğunu düşünmez (bildiğin ve 150 yıl önce cevabı verilmiş olan boeing 747 argümanı, düşün daha boeing falan yok ortada ama cevabı verilmiş). Doğal seçilimle evrim fikri bu şekilde çarpıtılarak, gerçekten de akıl fikir sahibi kimsenin benimsemesinin mümkün olamayacağı bir öğreti kılıfına sokulmuş ve saldırılar bu çarpık karikatürizasyona yönlendirilmiş.

 

 

3. Begging the question (Döngüsel nedenselleştirme)

 

Açıklama: Doğruluğu gösterilmesi amaçlanan bir önermenin doğruluğunun, öncüllerden birinde açıkça veya gizlice kabul edilmesi.

Örnek: “Allah vardır çünkü Kuran’da öyle yazıyor.”

İrdeleme: Listemizin tartışma esnasında tespit edilmesi en zor üyesi. Latincesi ‘petitio principii’ ve ‘soruya verilen cevabın doğruluğunun kabul edilmesini talep etmek’ gibi bir anlamı var. Formel bir tartışma esnasında süreci hızlandırmak için bazen rakibinizden belli noktaları hiç tartışmadan kabul etmesini talep edebilirsiniz ve buna izin var, rakibiniz de sizinle o hususlar konusunda hemfikirse böylesi bir fedayı sorun etmeyecektir (hatası gösterildiğinde çatır çatır ‘evet kardeşim sen haklısın ben haksızım’ diyebilen antik yunanlılardan bahsediyoruz tabi, şimdi nerde öyle uysal egolar). Ama eğer rakibinizin hiç tartışmadan kabul etmesini talep ettiğiniz ‘soru’, tartışmanın odak konusu olan soru ise buna haliyle izin yok, ve bu bir mantık hatası. Çünkü tartışmanın tam da amacı o soruya cevap bulmak.

 

Modern bağlamda ise rakibe yapılan bu taleplerden çok, kendi savının bir noktasında, ispatlamaya çalıştığı sonucun doğruluğunu varsayıp kendi çapında bir döngü yaratan mantık hatalarına döngüsel nedenselleştirme deniyor (zira diğer bir ismi de ‘circular reasoning’). Örneğimize bakacak olursak, Allah’ın varlığının gösterilmeye çalışıldığı bir tartışmada, Allah’ın varlığına kanıt olarak Kuran’da Allah’ın var olduğunun yazdığı söylenmiş. Fakat tartışmanın konusu tam da Allah’ın varlığını göstermek olduğu için ve henüz daha bu gösterilmediği için, sadece Allah var ise anlamlı bir kitap olacak olan Kuran’ın içinde yazanları ‘Allah vardır’ savınızın lehinde bir argüman olarak sunamazsınız. Çünkü bu hemen ikinci bir ‘peki Kuran’ın içinde yazanların gerçek olduğu ne malum?’ sorusuna neden olur (sorusunu ‘beg’ edersiniz, yani benden, tartışmadan bu soruyu ‘concede’ etmemi beklersiniz. Ben de enayi değilim haliyle, etmem). Bu soruya da kaçınılmaz olarak verilecek ‘çünkü Allah yollamıştır’ cevabı ile tam bir döngüyü tamamlayıp başladığımız noktaya geliriz ve tekrar ‘Peki Allah’ın var olduğunu nereden biliyoruz?’ sorusuna geri dönüp sonsuz bir döngüye gireriz, mundar olmuş bu tartışmayı daha fazla uzatmamak için de ctrl+c ile çıkarız.

 

 

2. Red herring (Konuyla alakasız argüman)

 

Açıklama: Tartışma esnasında konuyla alakasız bir argüman ileri sürmek.

Örnek: “X bizden özür dilemeden Ermeni’lerden özür dilememeliyiz.”

İrdeleme: Red herring oldukça yaygın ve kapsamlı bir mantık hatası. Hatta dikkatli okuyucular red herring’in şu ana kadar gördüğümüz çoğu mantık hatasını ya kapsadığını ya da onlarla çok yakın dirsek teması içinde olduğunu farkedeceklerdir (özellikle appeal to consequences ile). Çok sık karşılaşılan bir hata türü olduğu için bir sürü alt konu başlığı var (buradan görebilirsiniz) ve hepsini birden listeme alamayacağım için üst başlığa değineyim dedim. Tam çevirisi ‘kırmızı ringa balığı’ anlamına geliyor ve bir söylentiye göre, tilki avlarında, tilkinin dikkatini dağıtmak için yere sürülen kırmızı renkteki ringa balıklarına, bir başka söylentiye göre de izlerini avcı köpeklerine kaybettirmek için balık kullanan mahkumlara gönderme yapıyor (ve bunlar da bana her iki söylentinin de kolpa olduğunu düşündürüyor). Tartışma esnasında konuyla alakasız bir argümanı ileri sürerek, rakibin ve büyük olasılıkla dinleyicilerin kafasını karıştırmayı amaçlamak olarak özetlenebilir red herring.

 

Yukarıda verdiğim örneği de ‘ulan bi yazı yazıyosun, bari adam gibi zor, girift mantık hatası örnekleri bul ki bi şeye benzesin, bu ne böyle çok bariz’ diye düşünülür endişesiyle yazıp yazmamakta tereddüt ettim ama bu bariz örnekler günlük hayatta hunharca karşımıza çıkan gayet reel laflar. Hatta bu dosyayı hazırlamak için herhangi bir siyasetçiyi bir hafta takip etmek gibi bir planım vardı, eminim tüm bu 10 başlığa birer örnek ve daha fazlasını bulurdum, ama üşendim, nöronlarımı, sembol işleyen kortekslerimi seviyorum. İnsanların duygusal olarak bağlı oldukları kişi veya kurumlar söz konusu olduğunda ilk feda ettikleri beyin faaliyetleri rasyonellikten sorumlu bölgeleri olduğu için, onların mantık hataları çok daha sık ve kallavi oluyor. Burada da mesela açıkça görülüyor ki, Ermeni soykırımının gerçekten olup olmadığı tartışmasında ileri sürülen savlardan birisi, bu söz konusu kıyımla nedensel ilişki içinde olmayan herhangi bir olay olamaz. Eğer Ermeni soykırımı gerçekten gerçekleşmediyse, bu gerçek tek başına haklı olmamız için yeterli olacaktır zaten, yurdum toprağını ringa kırmızısına boyamanın anlamı yok.

 

South Park kökenli şahane bir red herring parodisi için: Chewbacca Defense (bu da videosu).

 

 

1. Non sequitur

 

Açıklama: Latince: ‘buradan bu sonuç çıkmaz’ (it does not follow). Varılan sonuçlara, sayılan öncüllerden ulaşılamama durumu.

Örnek:

 

Demopheles: Between ourselves, my dear fellow, I don’t care about the way you sometimes have of exhibiting your talent for philosophy; you make religion a subject for sarcastic remarks, and even for open ridicule. Every one thinks his religion sacred, and therefore you ought to respect it.

Philalethes: That is a non sequitur! I don’t see why, because other people are simpletons, I should have any regard for a pack of lies. I respect truth everywhere, and so I can’t respect what is opposed to it.

 

İrdeleme: Ve 1 numara. Açık ara farkla en sık rastlanılan ve tüm diğer formel mantık hatalarını kapsayan non sequitur. Doğurması istenilen sonucu doğurmayan öncüllerin durumunu tasvir etmek için kullanılıyor. Maalesef bu terimin, anlamını layıkıyla açıklayan Türkçe bir karşılığı yok. Ben de madem öyle, battı ringa yan gider diye, şu güne kadar denk geldiğim en şahane non sequitur’lardan birini ve ona verilmiş cevabı buraya alıntıladım (zaten gayet anlaşılır bir İngilizce’yle yazılmış). Bu, Arthur Schopenhauer’in din üzerine diyaloglarında konuşturduğu iki karakterin, Demopheles ve Philalethes’in, konuşmaya giriş cümleleri. Bu satırları ilk kez okuyalı yıllar oldu ve halen daha anlamlandıramadığım bir cazibesi var benim için, şu ana kadar sırf bu iki repliği onlarca kez okumuş olmalıyım.. Bu Philalethes’in, sahip olmak istediğim dünya görüşünü 2 cümlede özetlemiş olmasından dolayı mı, bu iki aydının kontrastlıkları neredeyse birebir eşlenebilecek görüşlerinin oluşturduğu diyalektiğin estetiğinden dolayı mı, yoksa basitçe İngilizce’nin zarif kullanımına güzel bir örnek teşkil etmesinden dolayı mı, bilemiyorum. Sebep ne olursa olsun, söz konusu non sequitur benim buradaki amaçlarım için çok uygundu ve, zaten terimin kendisinin Türkçe’si bile problemliyken, terimi içeren bu mükemmel satırları Türkçe’leştirmeden koymaya karar verdim. (Yazıyı bitirdikten sonra son rötuşları yaparken, Schopenhauer’in bir başka eseri olan ‘Haklı Olma Sanatı’na [Die Kunst, Recht zu behalten] denk geldim, tüm metnin linki de burası, hem Almanca, hem İngilizce. Üstad gerçekten de filozofların, tartışma esnasında uyulması gereken mantık kurallarının netleştirilmesine fazlasıyla vakit ayırdıklarını, daha büyük bir ustalık gerektiren diyalektik sanatını ise ihmal ettiklerini ve eserini bu stilin gelişmesine adadığını söylüyor. Bunun sebebinin de, zaten rasyonel oldukları varsayılan iki tartışmacının farklılıklarına değil hemfikir oldukları noktalara, kati mantıksal argümanlardan ziyade esnek ve karşısındakinin fikirlerini de doğru yöne çekebilecek diyalektik ile ulaşılabileceğini düşünmesi.. Bunun neden doğru olması gerektiği ilk bakışta açık değil bana ama, önemli de değil zaten, sadece tüm bunlar benim onun iki kahramının iki satırlık konuşmalarındaki anlamlandıramadığım cazibeyi yukarıdaki anlamlandırma çabalarımdan ikincisinin pekala doğru olabileceğini işaret ediyor ki, ilk göz ağrım olan ve senelerdir herhangi bir eserini okumadığım üstad Schopenhauer’la hala aynı telden çalıyor olduğum fikri beni bu notu yazmaya zorunlu kıldı.)

 

Örnekte açılışı yapan Demopheles, kişilerin inançlarına saygılı olmamız gerektiğini, çünkü inancın insanlar için önemli olduğunu savunuyor. Belli ki zamanının ruhundan nasibini almış bir insan olan Philalethes’de bunun saçma olduğunu, kimsenin kendisinden ‘bir avuç yalan’ karşısında sessiz kalmayı talep edemeyeceğini söyleyerek karşı çıkıyor. Gerçekten de bu günümüzde kaybettiğimiz bir perspektif: doğru olanı, başka bir şeyin değil, doğru olanın hatrı için dillendirmek. Karşımızdakinin kalbini kırar mıyız, üzer miyiz diye düşünmeden, gerçek bir yetişkin gibi objektif gerçekleri duymalarını sağlamak. Bu en az birkaç milenyumdur unuttuğumuz bir yetenek ve beni sadece, ilerde bir ihtimal tekrar gelebilecek öylesi zamanların, temel mantık kurallarını özetleyen yazıları anlamsız ve gereksiz kılacak olması ihtimali, böyle yazılar yazmaya teşvik ediyor.

 

Pat Condell

have you met Pat Condell? well you should. he’s an atheist. and not only that, he’s an anti-theist. that is, he is not just passively denouncing any and all religions, he is actively opposed to certain kinds of it. especially to the kinds he sees as antidotes to freedom of speech and individual rights. here is a typical one of his tirades, as a special christmas treat:

 

now i, too, am an atheist, but i don’t see myself as an anti-theist, not because i disagree with their way of thinking, religion really is the untouchable demon at the heart of our civilization and we should question and criticize its tenets just like we question and criticize everything else, but rather because i have deep reservations about the power of individuals and well, just plain lazy to be an activist of any cause (these two can well be reinforcing each other). yeah i guess it pretty much boils down to these two. so if religion is the topic of discussion in a water cooler conversation, i won’t go all christopher hitchens on you all of a sudden, but, if pressed harder, will tell you my genuinely held belief that, in all likelihood, your cherished personal god lacks the ontological capability to exist (so that i would have head start to flee till you could get your head around to what the hell i’m talking about). so, all in all, i would like to think that i’m a fairly tolerant guy in matters of faith, i suspect many of my friends don’t even know that i lack religious persuasion.

but whenever i feel i (we) should nonetheless, for better or worse, go easy on religions because they mean so much to so many, i inject my cerebral cortex a minimal dose of pat condell and aaahh, via him, reality and true nature of religion rears its ugly head again, dismissing any remaining cognitive dissonance on my part, reinforcing my conviction that we should never stop rigorously and unapologetically calling a spade a spade and let the believers know that it’s simply unacceptable for the rest of us to tolerate their particular denomination’s toxic side effects (that is, if there are any). that way hopefully, if enough voices are raised, one day this whole dispute, which is simply a difference of opinions between believers and non-believers, won’t seem so ghastly and arrogant and strident to so many people. i guess that’s the ‘definition’ of dogma: you can’t break it, you can only hope to bend it. not just the dogma of belief, but also the dogma of speaking about it, however mildly. it’s a shame that our complacent multicultural political correctness has brought us to a point where you cannot even begin to criticize people’s religion without getting called names or accused of disrespect, or better yet getting killed. that has got to change, regardless of whether religions are here to stay or not (especially if they are here to stay). and condell and his ilk are our best hope for that to happen.. peace.. (as he ends all his videos. and check his website out too.)

 

Hubble goes advent..

Over at Boston.com, there is a section called The Big Picture, which, as the name suggests, features on a regular basis, really big and high resolution pictures of  various topics, each topic containing a dozen or two pictures, to give exquisite details to the subject matter.  To give you a taste of what they are all about, some of their former contents were: Green Sahara, The International Space Station turns 10, Peering into the micro world (highly recommended), Enceladus up close, The Sun, Hurricanes as seen from orbit, Preparing to rescue Hubble and many more. Although my choices were largely of spatial nature, other categories range from sports to politics to pretty much anything. There are even recent scenes from North Korea.

And now, for the grand finale to celebrate the end of 2008 they put 25 Big Pictures of the Cosmos taken by the Hubble Space Telescope, in all their glory, to form an advent calender. Simply breathtaking images. You can (and should) check them out here.

 

Carl Sagan’s legacy..

in the 1997 movie Contact (warning: spoilers are afoot and aplenty), adapted from Carl Sagan’s classic novel of the same name, the astronomer character played by Jodie Foster, by quite an accident stumbles upon weak and scrambled radio waves from outer space, which turn out to be a sequence of prime numbers (canonically presumed as the aliens’ way of communicating with us, because there’s no known natural phenomenon that can generate a long enough sequence of prime numbers and mathematics being the universal language of nature and all that. and you were wondering what good would ever come from high school algebra?) and which, in turn, turns out to be coded instructions from an intelligent species about a machine that makes it possible to travel in space and time really qucikly, without having to oblige all those tedious technicalities regarding our current understanding of the nature of them. after building a second one of these monstrous machines, following the destruction of the first one by a religious wingnut, she is finally, after years of agony caused by the ponderings and uninformed speculations of the existence of potential extraterrestrial races that every thinking person, let alone every astronomer, up until this discovery had to deal with, about to embark on a hypergalactic journey to meet the buggers. prior to her departure, a journalist (i think) asks her a provocative question, which is, what would her one question to the aliens be. Her rather confident response was along the lines of ‘I would ask them how they managed not to destroy themselves in the wake of their civilization’.

hmmm.. when i first heard this, i thought to myself ‘well, that can’t be right’. Of all the possible things you can inquire, this is what you come up with? I mean think about it. when you finally get to meet these aliens, who are by definition millions of years ahead of us in their evolutionary paths, you will be within arm’s reach of being privy to the single most important discovery any human has ever achieved or dreamed to achieve. they will provide an answer to virtually anything. you could ask them about cold fusion, what happened right after or before the big bang, maybe the Theory of Everything, the molecular make up of their hereditary material, whether the guiding force of their evolution is the differential survival of replicators of sorts too, even the meaning of life as they know it, is there a god or gods, and what of consciousness, the subjective nature of experiences, or a complete list of spacefaring races in the galaxy, the proof, or lack thereof, of riemann hypothesis, or whatever hitherto unsolved mathematical riddle tickles your fancy, how Lost will end, you name it.. and you ask them about sociology?? how lame is that? remember, she is allowed to ask only one question (i’m not exactly sure why, perhaps being a jerk is an intrinsic aspect of intelligence) so you have got to be picky about it, right? apparently not.

not to mention the unpleasant fact that their response to this parochial question would be of little, if any, practical interest to our current international state of affairs (whose governers, by the way, presumably collectively come up with a politically correct question that shall be deemed as ‘the offical question’ of us earthlings that would not ‘offend’ or ‘demean’ our potential overlords. the ultimate ‘Who Speaks for Earth?’ scenario, see Sagan video below. oh how i truely hate politics!). i don’t think anything short of an explicitly aggresive form of life would be sufficient for us to get our act together and start behaving like an intelligent and unified race (and talk about a lousy and ironic motive!), so why waste our one question on this? Also, it’s not like what they have to stay about this matter is going to be something that would forever shift our world view, something that would be perceived as a deep philosophical insight, something we were yet to think about. it’s not that, as of now, we lack the moral wisdom about how to live in harmony, we are just very bad at executing them. no, their answer would probably be something more down to earth (or whatever passes for earth over there) like “nine tenths of our civilization and vast majority of our habitable lands were obliterated in a single nuclear war, so the rest of us decided to get along well from then on”. now, what to do with this knowledge? nothing. doesn’t quite have that zing to it, you see..

ok, so i am worried about our one question as human beings going to waste. understandable.

but then i enter Carl Sagan. turns out, he’s the champion of the humanist action and known world wide for his rational and scientific skepticism, which is rather odd, if you think about it, for someone to actually fight for preserving and promoting these, as far as i’m concerned, pretty straightforward and indisputable notions, that should be the normative mindset of any human. then again, i think polygamy is a good idea, so what do i know about social values, right? right. And also, i find out, he wrote his book at a rather morbid time for human race, a time when, due to the intrinsic passive aggresive nature of cold war, nuclear proliferation was peaking to dangerous heights and all humanity and therefore the subsequent fate of the planet earth was held hostage in a self-perpetuating arms race between a few super powers. That gives me pause, about our ‘one’ question and the author’s motives behind it. I then watch his 13-part series, Cosmos, which has remained and probably will remain the pinnacle of all tv science productions, and i see that his apology for the absurdity of this whole nuclear endeavour is one of the predominant messages in it too. that makes it crystal clear as to why Sagan was so perplexed about the future welfare of our juvenile species and directly pertinent to it, the welfare of our planet. 

no scientist was ever (nor should ever be) oblivious to his cultural context and sagan was no exception. he (and his ilk) realized, quite rightly, the mind-numbingly obvious fact that nuclear arsenals of nations were a ticking bomb for the earth at large and that this should be addressed immediately. likewise today, dawkins (and his ilk) realize, quite rightly, the mind-numbingly obvious (that is, after you think about it long enough that your mind numbs) fact that, not only there is no reason to think that there is any sort of god, one with an interest in human actions or otherwise, but also that a lot of evil follows from religions and their adherers, and that this should be addressed immediately. it’s only natural for an intellect of a certain age should find an aspect of his cultural background to be more worthy of pointing out than other aspects.

that’s why, say, Giordano Bruno couldn’t care less about anything less than reclaiming the objective truths, insofar as he could discern them, traditionally monopolized and distorted by the church, and hence was burned at the stake, for committing heresy, by the inquisition. today we take for granted the pioneering achievements of these brave individuals and seldom realize that these were hard won triumphs against people who had deeply vested interests in whatever it is that granted them the power of authority. they have managed to shift the emphasis on Truth, with a capital t, profoundly. thanks to them we face a less steep hill and public figures of our time get to choose their more specific line of defence, which should by no means necessarily be religious, like Sagan. they all wage their battles in accordance with their zeitgeist. and some of us, like yours truly, get to enjoy a fightless existence, moulded with self-inflicted complacency. 

"consider again that pale blue dot. that's here. that's home. that's us."

Sagan knew where his responsibilities lied as a scientist, as a conveyer of rational ideas, and as a public figure whose presence resonated well in political realm. he knew what we needed to hear and how he could make us listen to what he had to say. i still, even having never been personally affected by a pressingly real possibility of a nuclear exchange, shiver at the sheer force of his words, rhetorical devices he so aptly deployed (“a world war two, every second, for the length of a lazy afternoon” and the camera shifts to the products of millions of lazy afternoons, reminding us the unattainable duration of the geological time, during most of which we humans, we bipedal east african apes of mammalian persuasion, did not even get so much as a passing role). And who has remained unaffected by his immortal image of the pale blue dot, or the opening and the concluding remarks of Cosmos, “ancient and vast from which we spring”? 

anyhow, i guess this is just a lengthy preamble to saying, in retrospect, i’m now much more sympathetic to sagan and his priorities. i still do not think jodie (a fellow atheist, btw) should ask what she says she would ask, but now i see where she and sagan are coming from. and i also kinda feel vindicated when wikipedia tells me that the book contained far more allusions to nuclear expansion than the movie does, and that these were cut off significantly because of the fall of the soviet union and the nullifying of an immediate threat of nucler catastrophe.

so sagan eventually made his point, posthumously or otherwise. and by making his novel’s protagonist ask the advanced aliens what i take to be a parochial question, a question that would be of little interest to people of some other era, he taught me a valuable, some would say the ultimate lesson. in an ontology where all reality is reducible to fermions and their interactions with bosons, as opposed to inducible to meandering caprice of angels and gods, where the highest demonstrable intentional agent at work regarding our affairs is the definitionally fallible human mind, where all the meaning in the cosmos has to be derived and interpreted from within and bottom up, rather than imposed and fixed from without and top down, it’s ok to be parochial and somewhat self-conscious, to pay considerable attention to your and your fellow beings’ immediate problems, to carpe the bloody diem, c’est la vie the random acts of misfortune, so on and so forth.. because this life is all there is to it, you might as well make the most of it. sounds trivial enough, to the point of being banal, but just think how many lives were deluded and ruined, how many conflicts painfully settled, how much net happiness lost, because of the simple act of missing this banal point.

and these worldly realizations feel all the more ironic and spooky once you remember that this is the guy that presumably had the widest perspective of all, who said things like:

The cosmos is all that is, or ever was, or ever will be …

but there is no irony. his case wasn’t of a nihilistic nature, but of a conciliatory and celebratory one. his whole public and scientific pursuit was simply the logical conclusion of his humanism and love of nature, which in turn were the logical conclusions of our materialistic, indifferent and purposeless cosmos which we happen to find ourselves in. his very next words were:

… Our contemplations of the cosmos stir us. There’s a tingling in the spine, a catch in the voice, a faint sensation, as if a distant memory, of falling from a great height. We know we are approaching the grandest of mysteries.

there is a tingling in the spine, and there is a catch in the voice when contemplating the grandeur and intricacy of it all and anything less than a proper appreciation of this grandest of mysteries is a betrayal, a blasphemy to what is real and to what matters. ultimate cosmic impiety, if you will..

"It has the sound of epic myth, but it is simply a description of the evolution of the cosmos as revealed by science in our time. And we, we who embody the local eyes and ears and thoughts and feelings of the cosmos, we have begun, at last, to wonder about our origins -- star stuff contemplating the stars, organized collections of ten billion billion billion atoms, contemplating the evolution of matter, tracing that long path by which it arrived at consciousness here on the planet earth, and perhaps throughout the cosmos. Our loyalties are to the species and to the planet. We speak for earth. Our obligation to survive and flourish is owed not just to ourselves but also to that cosmos ancient and vast from which we spring!"

so if it is the case that, what’s going to happen to you after you die will not, in any interesting sense of the word, be anything different than what’s going to happen to your refrigerator when it dies, the Saganian message to this unsettling fact is not to let it all go, it is to let it all be. cold comfort as it may be to certain sorts of minds, but as H. G. Wells put it in a totally different context: “Well, the world is a world, and not a charitable institution, and I take it they will have to go.” modern evolutionary selection pressures, as put forward by our sciences, requires one to deal with this, whether one likes it or not. one may as well revel in the comprehension that, there may not have been anything or anyone to comprehend to begin with..

 

In memory of Omar Khayyam..

 

Oh, threats of hell and hopes of paradise!
One thing at least is certain — this life flies;
One thing is certain, and the rest is lies;
The flower that once has blown forever dies. 

Omar Khayyam (1048-1131), Rubaiyat

 

 

Oh, the lures of faith, like the shelter of day from the unfolding night,
Have beguiled even the very best of our humble kind.
But even the most alluring of these can be outvied
By a parsimoniously inductive, non-parochial mind.

The beauty of a flower, the elegance of its leaves
The way it drifts to oblivion in the gentlest breeze
Rejoicing in the finite, for finite is just what this is,
Duly portrayed by a mathematician’s rigour and a poet’s lyrics.

A man of reason, is a man of reason, is a man of reason.
May the facts about those delusions still lie far away in the horizon,
He will unearth the truth, shatter the walls of his idiosyncratic prison.
For the man of reason, unlike the man of unreason, is a suspicious denizen.

A millenium on, the lies persist, the liars dictate the law,
Flowers faded, many excrements shone since thou,
But, oh Khayyam, dear soul, a rare treat this world ever saw
The flowers that you aptly sow, shall, in fact, never cease to blow.

 

rüyalar, yan ürünler ve nitelikli bir intihal

merhaba okur,

bu yazı, kardeş bloglarımızdan olan biyolokum.com’un imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü Düygü kişisinin kaleme aldığı ‘aha bu’ yazıdaki “Rüya çok garip bir şey değil mi sizce de.” retorik sorusuyla (zira bakın, şair sorunun sonuna nokta koymuş) dallanan girizgah üzerinden incelenen fikirleri ciddiye alıp, yine aynı yazının altındaki yorumlar kısmına “evet lan di mi?” temalı kısa bir yorum bırakmaya niyetlenmemle tomurcuklandı. gerçekten de konuyla ilgili bir link ve kısa bir açıklama yazıp terkeyleyecektim mevzubahis siteyi gecenin zaten fazlasıyla kör vaktinde, ama zihnim fazla mesaiyle kalmak konusunda beni ikna etmeyi başardı ve aslında (bir yazıdan ziyade yorum olarak kurgulanmış olmasından mütevellit olsa gerek) kısa ve yazıldığı mecraya binaen bağlam-spesifik olması amaçlanmış az sonra okuyacağınız yazı, yapım aşamasında uğradığı bir makromutasyon neticesinde öngörülemeyen bir şekilde usulca filizlendi, zincirlerini kırıp kallavi bir spekülasyonlar silsilesi haline geldi ve yarma sıfatıyla özleştiregeldiğimiz çam kişisi ebatlarına ulaştı. fakat bu yazı bir yorum için fazla mı uzundu sanki hmm? belki başka amaçlar uğruna yeniden şekillendirilebilirdi? (bkz: epigenesis. böyle de nabza göre bakınız verebilen bir insanım) belki bir, blog yazısı?

ve sonra, (derin nefeees) içinde bulunduğu tarih itibariyle taze blog açmış ve açtığı bu taze bloga kah yazacak konu bulamayan, kah bulduğu konuları beğenmeyen, kah beğendiği konuları (kah) unutan (kah) halk arasında “uzun yazmassa kurdeşenler dökecek, ateşler içinde yataklara düşüp kıvrım kıvrım kıvranacak hastalığı” olarak bilinen saykotik sendromdan ziyadesiyle muzdarip olması hasebiyle, ilham perisi kaçmış ve anlaşılan basketbolla hayatının hiçbir döneminde bilfiil ilgilenmemiş holivud klişesi roman yazarının çöp tenekesinin yakın çevresi misali, başlanıp, beğenilmediği/tıkanıldığı/farklı ilgi alanları bulunduğu/yazarın beyni basmadığı için yaradılışını takip eden cüzi zaman dilimleri içersinde seri “save as” darbeleriyle hard disk’inin derinliklerine yollanmış eşek yüküyle kullanılmamış ve muhtemelen asla da kullanılamayacak kısa fikir kırıntısı sahibi olan bir kişi olduğumun ve bu yazdığım yazının gayet de tüm o ‘kah’ standartlarını sağladığının farkına vardım ve düygü kişisinin de telkinleri doğrultusunda “e ben bunu kullanırım o zaman kendi mekanımda ki” dedim ve evet bunu gerçekten de yaptım. (ve bırakk! bu cümleyi (hem de tek seferde) bağlayabildim lan galiba? uzun yazılar yazmaya olan meyilim ile uzun cümleler kurmaya olan meyilim arasındaki eksklusif psikolojik korelasyonu bulmayı okuyucuya ödev olarak bırakıyorum.) aşağıda az sonra dikkatinize sunulacak yazının öyküsü budur.

yeri gelmişken, tanıştırmak lazım. Mevzubahis Duygu kişisi bir biyolok. Hatta yazımız baskıya girmek üzereyken aldığımız bir son dakika tüyosuna göre, muhabirimizin ‘tam olarak olayınız nedir kuzum?’ sorusuna verdiği cevap şuymuş kendisinin: “Genel hatları ile dirsek eklemi nasıl gelişiyor embriyoda, eğer eklemi çıkarırsak rejenere oluyor mu? Budur :) (Regenerative biology ve Developmental Biology ortaya bi karışık).” Gerçekten. Hayat bilimiyle uğraşarak para kazanıyor yahu daha ne olsun, müthiş değil mi? Herkes merhaba desin bakalım kendisine. Merhabaaa .. (Bu son iki cümleyle aslında “duygu hariç tüm okurlar birbirini tanıyor, tüm arkadaş çevrem çılgına döndü blog açmam dolayısıyla, gece gözlerine uyku girmiyor favori blogger’ımız bir yazı yazsa da okusak diye, öyle bir fenomen oldum sinan çetin oldum, o bakımdan bu yoğun kalabalığın arasına karışırken kendisini yalnız hissetmesin zavallı” subliminal mesajını vermeye amaçlamıyor değilim sen okuyucuya, amaçlıyorum. Tabi bunları itiraf etmemem gerekiyodu sanırım, james randi’de beni kahretsin!) Kendisi biyolok olduğu kadar, beni Evrimi Anlamak procesiyle muhattap etmesi hasebiyle (bakın, bu şekil olumlu mu olumsuz mu olduğu belli olmayan müphem kalıplarla anlatım bozukluğu da yapabilirim istesem, ama yapmıyorum, sırf sen okura saygımdan ötürü, yoksa ben cümleleri falan düşürmez pek) aynı zamanda patron kişisi de. Diğer bir deyişle, parçası olmaktan gurur duyduğum, adı içeriğini açıklamaya gerek bırakmayacak kadar net olan ve Misak-ı Milli sınırları içersinde uzun süredir denk geldiğim bu en güzel ve anlamlı projeye beni de dahil etme nezaketini gösterip, sonrasında ise bu amatör takım ruhuyla dolu çalışma azmimin farkına varıp yeteneklerimden hunharca faydalanmak için adeta bir ara taşı gibi beni kah tercüme gruplarına kah kontrol gruplarına süren, dibini benim oluşturduğum emir komuta zincirinin en tepesinde konuşlanmış şahıs, bir nevi kraliçe arı, bildiğin alfa kadını. önemli bir figür yani, tek bir barnak hareketiyle evrimin yönü değişir alimallah, o derece. fakat, tüm bunlara rağmen kendisinden bahsetme sebebim daha farklı, zira blog’una yorum yazdığım herkesi buradan afişe edip detaylandıracak olsaydım işimiz olurdu. Hayır, düygü kişisinden bilhassa bahsediyorum çünkü vakti zamanında kendisi, “şöyle bi sitemiz var, sen de gelip yazsana” şeklindeki, aslında muhtemelen şimdi onun çoktan unutmuş olduğu, hatta yarı-kerhen bile edilmiş olabilecek, benim içinse oldukça anlam ifade eden teklifiyle bana, internette bir blog sahibi olmanın sadece, kurdukları elit bir komünde, biz normal insanlardan izole bir şekilde yaşayan ölümsüz yarı-tanrıların sahip olduğu bir ayrıcalık olmadığını, benim gibi söyleyeceği şeylerin arz ettiği önemin çapraz kurdaki değeri, dolar karşısındaki yen’in değerinden hallice olan birinin bile pekala kendi yağıyla kavrulabilen bir blogu (teklifteki gibi özerk veya buradaki gibi bağımsız) idame edebileceğini farkettirmiş ve yazmanın da bir seçenek olduğu karpuz kabuğunu bu eşeğin aklına düşürmüştür. kendisine bu bakımdan minnettarım. ve ben ona borcumu nasıl ödüyorum? sitesine pro bono yazdığım yorumu kendi çıkarlarım için burada tekrar yayınlayarak. bravo bana. Bari linkini tekrar vereyim de vicdanım rahatlasın: http://www.biyolokum.com/  İnceleyesin okur.

Yazıya dönersek, orijinalini neredeyse hiç bozmadan buraya copy-paste ediyorum, zira orasını burasını beğenmeyip uçlardan kırpmaya bir başlarsam, canım yazıyı sıfırdan yeniden yazmamı gerektirecek kadar kuşa çevireceğimi bilecek kadar kendimi tanıyorum. Ama müsterih olunuz, yazıda başlıklar halinde değinilmiş konuların (Susan Blackmore, Ricard Dawkins, Dan Dennett, bilinç, evrim (genetik olsun memetik olsun), rüyalar, lucid dreaming, dinler) tamamına ve daha fazlasına ilerleyen günler içinde sırayla uzun uzun değinmeye çalışacağımdır kısmetse.

açıklamalar bu kadar, hazırsanız, afiyet olsun.

–

ömrü hayatımdaki ilk ve tek lucid dreaming deneyimini, bilinç konusunda kafayı sıyırma noktasına geldiğim buhranlı dönemlerde, aşağıdaki linkteki makaleyi okuduktan sonra yaşamıştım (bahsedilen ikinci yöntemle)., kısa sürede sonuç vermişti, tecrübe etmemiş olanlar için faydalı olabilir.

http://www.susanblackmore.co.uk/Articles/si91ld.html

Kimse sormadı ama bu konuda benim de söyleyeceklerim var, oh bebek var. Aslında işin ilginci ben kendimi bildim bileli rüyada olduğunun ayrımına varabilen bi insanım, örneğin fizik kurallarına aykırı bi senaryo yaşanırsa rüyalarımda, veya ne biliyim barda bi kızın yanına gayet cool bi şekilde yaklaşıp akıcı cümleler kurmak suuretiyle gönül yaylarını gevşetebilirsem, anlıyorum ki bir şeyler yanlış, uyanık değilim. Bu ezelden beri böyleydi. Hatta bundan daha incelikli, gerçek hayatta yaşasam bile kıllanmayabileceğim durumlarda bile çakozlayabiliyorum kimi zaman rüyada olduğum gerçeğini. Çakozlayamadıklarım da oluyor bittabi ama rasyonel kişiliğimi çoğunlukla muhafaza edebiliyorum.

Fakat sorun şu ki, bu farkedişlerin devamında olaylar “aha evet rüyadayım, du bakalım neler yapabilirim” vs. den ziyade, “evet mantıksız bi şey bu. olabilir, demek rüyadayım. evet bu da saçma. olsun.” şeklinde cereyan ediyor. (işte deneyimlediğim tek lucid dreaming tecrübesinde de kendimi, böylesi bir mantıksızlığı farkediş sonrasında, rüyada olduğuma bilfiil ite kaka kabul ettirerek yaşamıştım, yazıdaki yöntemle). misal defalarca “acaba şu an saat kaç, uyanmama ne kadar kaldı?” diye düşündüğümü hatırlarım rüyalarımda.. bi keresinde de kendimi formula 1 (ya da 2, 3, bilemem. aslında nascar türü bi şeydi sanırım) şöferi olarak gördüğüm bi rüyada, kendimi aracı daha hızlı sürmeye “ulan zaten rüyadasın, çarparsan bi yerlere anında uyanırsın, bas gaza baaas” demek suretiyle teşvik ettiğimi hatırlıyorum ki, tehey lan, şimdi böyle yazınca hakkaten klinik bi vaka gibi hissettim kendimi..

ve bunların hiçbiri lucid dreaming şeklinde tezahür etmiyor dediğim gibi, çünkü yaşadığım tek lucid dreaming deneyimi bambaşka bi şeydi, çok daha renkli ve gerçek hayat simulasyonu gibiydi, etrafımdaki nesneleri manipüle edebiliyordum, rüyamın gitmesini istediğim yönünü, almasını istediğim şekli seçebiliyordum vs.. sıradan rüyalarda ise her şeyden önce bi hakimiyet durumu yok, olaylar kendisi akıyor benim kontrolümden bağımsız olarak. şimdi formula örneğiyle bu çelişiyo gibi duruyor (“hem hakimiyetim yok diyosun rüyanın içeriği üzerinde, hem gaza basmaya ikna ettim kendimi diyosun?”) ama gerçekten çelişmiyor. normal rüyalarda, sanki böyle, küçük çaplı bir prodüksüyonda, merkezi karargah tarafından bana biçilmiş olan “rüyada olduğunun farkına varan, fakat senaryodan şaşmayan, şaşamayan adam” rolünü oynarken, lucid dreaming deneyiminde adeta bir türkan şoray gibi rejisörü kafalayıp “evet gençler film çekiyomuşuz? şurayı şöyle yapalım, burası böyle olsun, berisi de daha bi öteki gibi olsun” şeklindeki olaya direk katılan adam rolüne soyunuyorum (evet hem türkan şoray’ım hem soyunuyorum. rüya benim kardeşim!). yani sanki, bana öyle geliyor ki, imho, nacizane fikrim o ki, vallahi çok iddialı değilim ki, (ki hakkaten kendimi zihinsel konularda fikir yürütürken, hayatında gördüğü en teknolocik alet tatar yayı olan afrikalının, köyüne inen helikopteri anlamlandırmaya çalışırkenki ruh hali içindeymiş gibi hissediyorum. beyin dediğin gigantik bi kompüter. senin öyle hissetmemen veya sırlarına vakıf olamaman, konunun çok zorlayıcı gelmesi bu gerçeği değiştirmiyor. ve her kompüter gibi onunda donanımı hakkında fikir sahibi olmadan yazılımının (deneyimlerin) yanıltıcı doğasına güvenmek istemiyorum, ama öte yandan ‘benim deneyimim ulan, kim ne karışır’ demek istiyorum. ama tabii ki demiyorum bilimsel yönteme gönül vermiş bir zat olarak ve şık bir ara pasıyla topu evrimci psikologlara ve bilişsel bilimcilere atıyorum. parantez kapanacak. kapan.) benim gurban olduğum beynimin, sıradan bir rüya esnsasında da mantıksal işlevlerini yöneten bölümü mesaisini (kısmen diyelim) sürdüyor ama böyle bir boşvermişlik, bir vurdumduymazlık, bir adamsendecilik, bir bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasıncılık tadında, etliye sütlüye karışmıyor, durum tespiti yapıp yoluna devam ediyor, nasıl olsa biliyor ki maksimum birkaç saat sonra bitecek bu komedya. sonuç ise, zatalimin zihinsel melekelerinin sürmenajı oluyor. bazen tüm bunların, ‘uyuyan ben‘in, ‘uyanık ben’e olan bir komplesi olduğundan şüphelenmiyor değilim, daha fazla runtime hakkı için. du bakalım.

Genel olarak ‘rüya’ mefhumu hakkında da bir şeyler söylemek gerekirse, efenim rüyaların ortaya çıkış sebeplerinin bir ‘adaptasyon’dan ziyade bir ‘by-product’ olabileceğini düşünüyorum (düşünüyorum = araştırmışlığım, okumuş etmişliğim yok fazla ama acuk bilinçle haşır neşir olmuşluğum var, evrimin nasıl çalıştığını da anlamış olduğumu düşünmek istiyorum. Bu ikisini aynı tavada kısık ateşte pişirince de makul, makul olduğu kadar da küstah bir fikir geldi aklıma). Yani diğer bir deyişle, rüyalara bir işlev atfetmekten ziyade, evrimsel süreçte avantaj getirdiği için doğal seçilim tarafından kayırılmış (‘favoured by’. evrimi anlamak procesine kasarken şu kelimeyi nasıl tercüme edeceğimi bilemeyip duvar kenarında cenin pozisyonunda ağladığımı bilirim.) koca beyinlerimizin kompüteyşınıl kapasitelerinden doğan öngörülemeyen bir yan ürünü olabileceğinden kıllanıyorum.  Bambaşka bir deyişle, rüyaların bir görevi yoktur, görevi hayatta kalmak olan insanoğlunun kocaman bir beyni ve küratörü ‘kör saatçi’ (yani ilerde ortaya çıkacak hasarlardan mesuliyet kabul etmeyen, evirdiği organların yan etkilerini de hesaba katmayan) olan bu beynin sayısız ‘alt programı’ vardır. Rüyalar da bu türden bir ‘misfiring’ oluyor bu teori uyarınca. Ama tabi ‘yan ürüncü’ açıklamanın tamamı bu kadar olamaz, çünkü rüya görmenin hayatta kalmaya ve üremeye hiç bir adaptasyonsal değeri olmasaydı doğal seçilim tarafından na-kayırılması (vurun beni kurtulayım) gerekmez miydi? Örneğin gündelik faaliyetlerinde zihnini aktif bi şekilde kullanan fakat gece uyurken hibernasyon moduna geçen bir hominid atamız, geçmeyen atamıza kıyasla enerji tasarrufu yapıp evrim oyununda birkaç adım öne geçmesi gerekmez miydi? (Ki seçilimsel avantajın çok cüzi olduğu durumlarda bile, yeterince zaman tanınırsa, ortaya dramatik farklar çıkabileceğini biliyoruz. dolayısıyla uykusunda, rüya görmesi hasebiyle 500 kcal harcayan hominid ile 480 kcal harcayan hominid arasındaki evrimsel yarışı ikincisinin kazanmasını gönül rahatlığıyla beklemeliyiz) Buna verebileceğim (artık iyice spekülasyonun sınırlarını zorlayarak) üç cevap var:

Birincisi, evrimsel mevzularda sıkça karşımıza çıkan ve doğa ananın yaratıcılığını sınırlayan ‘contingency’ olayı. Yani gün içinde işlevsel olması beklenen bir zihnin, geceleri off tuşuna basıp güç tasarrufu yapmasının önünde kategorik bir engel olmuş olabilir. Hiçbir işlevi olmasa da, geceleri de benzer örüntülerle ateşlenmesi gerekiyor olabilir beyin hücrelerinin. Bu durumda da doğal seçilim tam zamanlı randıman veren bir beyni kayıracaktır. Ya bu açmazı kabul et ve tam zamanlı çalışan bi beynin olsun, ya da reddet kal olduğun yerde, diyecektir.

İkinci cevabım, ilk cevabın bir çeşitlemesi: Şu an uyurken sahip olduğumu zihinsel durumumuz, aslında, ilk hominid atalarımızın zihinsel durumuna kıyasla, ışığın kısılmış hali olabilir. Yani belki gerçekten de doğal seçilim, uyurken kullanılmayan bazı zihin modüllerini kapatarak, fakat (çeşitli sebeplerden dolayı) diğerlerini açık bırakmak zorunda kalıp, geceleri tasarruf sağlamış olabilir. Diğer bir deyişle şu an aslında rüya görürken, mümkün olan en optimum zihinsel faaliyet oranına sahip olabiliriz. Bir nevi ekran koruyucu yani: ama ekranı, ek bir program çalıştırarak değil, çalışan ama çalışmasa da olabilecek programları kısmen veya yekten kapatarak koruyor olabilir.

Üçüncü cevabım biraz ön açıklama gerektiriyor, sabreyleyin: efenim malumunuz, insan mahlukatı için genetik doğal seçilim büyük oranda durmuştur. artık evrime tabi değiliz, zira artık bireyler hayatta kalma ve üreme başarılarına göre seçilip/elenmiyorlar. bu hususta başarılı olanlar, başarılı olmalarını sağayan genlerini bir sonraki nesle aktaramıyorlar, ki bu evrimin tanımı: gen havuzlarındaki gen sıklıklarının değişimi. A geni B geninden üstünse (bu noktada bir biyolokun sitesinde olduğumu hatırlayıp, ceketimi ilikleyip, “aslında tabi tam doğru ifade etmek gerekirse ‘bir genin A aleli B alelinden üstünse’ demeliyim” diyorum), bir süre sonra ortalığı A geni domine edecektir, B geni ya yok olacaktır ya da azınlıkta kalacaktır. Eskiden doğal seçilimin acımasızca kol gezdiği dönemlerde, hayatta kalıp üreme konusunda size ufak da olsa bir avantaj sağlayan bir geniniz varsa, o gene sahip olmayan komşinizden daha fazla çocuk sahibi oluyor ve şansınız yaver giderse milyonlarca yıl sonunda oluşturduğunuz zürriyetiniz, komşinin oluşturduğu zürriyetten daha kalabalık oluyordu. hayatta kalmak ve üremek oyundaki en mühim iki değişkendi. günümüzde ise durum bariz bi şekilde böyle değil. korumaları olmasa hayatta kalmakta zorlanacak olan george bush gibi sünepeler dünyanın en kuvvetli adamı olabiliyor, stephen hawking gibi handikaplı insanlar el üstünde tutulabiliyor (iyi ki de tutuluyor), sevişirken prezervatif kullanmak, depremzedelere herhangi bir karşılık beklemeden (ve teorik olarak bile alma şansımız yokken) yardım etmek gibi tasarım amaçlarımıza 180 derece ters düşen faaliyetlerde bulunabiliyoruz. Sağlık sistemleri, sosyal duyarlılık projeleri, demokrasi, insan hakları beyannamesi gibi doğa anayı dehşete düşürecek onlarca kurumla artık (şükür ki) evrimsel imperatiflerimizin kelepçelerini (büyük oranda) kırmayı başarmış bulunmaktayız. (ki aslında bu ‘evrensel altruism’ insan doğasının en en ilginç sorunlarından birisi be yav, bi biyolok bulsak da yazıverse bu konuda bir şeyler, var mı tanıdığı olan? (ben paramı yine ‘by-product’çı teorilere yatırırım şimdiden söylüyorum)) Yolun bir noktasında, kademeli olarak, GENETİK doğal seçilim, önemli oranda, insan için bir varoluş kriteri olmaktan çıkmış. Tüm gezegenin kaderini kökten değiştiren bu anı biz, “Doğal Seçilimden Kurtuluş Anı”nın kısaltılmışı olan “DSKA” olarak adlandıralım mı? Haydi yapalım bi çılgınlık! (Aslında bu noktanın bir “an”dan ziyade bir süreç olduğunu düşünmemek bir sebep yok ama insan zihniyle ilgili tüm evrimsel gelişmeler, nominal evrim standartlarına kıyasla o kadar şaşırtıcı bir hızda vuku bulmuş ki, insanın bu bahsettiğimiz kelepçelerden çok çok kısa bir zaman diliminde kurtulmuş olması çok akla yatkın.) DSKA’nın en önemli özelliği, bu tarihten sonra genetik yapınızın size sağladığı avantaj/dezavantajlardan, bu tarihten önce faydalandığınız/zarar gördüğünüz kadar faydalanıp/zarar görmüyor olmanız. Bu tabi muğlak bir ayrım ama şöyle düşünülebilir. DSKA’dan önce, eğer vücut kılları ortalama 5 cm olan bir erkekseniz, aynı ortalaması 4 cm olan bir erkeğe kıyasla soğuk zamanları (sıcak zamanların getirdiği dezavantajlar sabit kabul edilirse) daha rahat atlatmanız ve böylece doğal seçilimin desteğini görmeniz beklenir. Fakat DSKA’dan sonra böyle bir avantajınız kalmayacakır, çünkü ikinizde en yakındaki bizonu öldürüp, derisini yüzüp onu soğuktan korunmak üzere giymek için kullanabilecek zihinsel erişkinliğe sahip olacaksınız. Böylece vahşi doğada çok fark yaratacak olan 1 cm daha uzun vücut kılı, bu şartlar altında hiçbir avantaj getirmeyecektir. Hatta uzun kıl sahibi olmak külfetli bile olacaktır. (Tabi tam teşekküllü bir DSKA dünyası için bahsettiğimiz sosyal düzenlerin layıkıyla oturmuş olması gerekir. Ama, dediğim gibi, doğal seçilimden kesin bir kurtuluştan ziyade, görece bir rahatlama bile yeterli benim amaçlarım için.)

Konumuz olan hominid rüyalarına dönersek, insan beyninin rüya görecek kadar geliştiği zamanların, genetik doğal seçilimin durduğu veya yavaşladığı bu DSKA dönemine denk gelmiş olabileceğini düşünüyorum. Eğer bu doğruysa, doğal seçilim, rüyalarımızı elimine edecek veya yoğunluklarını azaltacak fırsatı olmamış olabilir. Zira uyuyan atalarımız arasında kilo kalori tasarrufuna göre yapılacak bir genetik seçilimin en önemli kıstası, o ekstra kalorileri öncelikli olarak hayatta kalıp, nihai hedef olarak da üremeye giden yolda daha efektif olarak kullanılabilecekleri özkaynaklara aktarıp aktaramamlarıdır. ama eğer sizin ve çevrenizdekilerin mental yapıları artık, tam da icat ettiğiniz bu muhteşem organ ve onun kurumları sayesinde (buradaki ironiyi görmek lazım) doğal seçilimin süzgecinden geçmiyorsa, yapabileceğiniz fazla bir şey yok, her türlü yan ürüne razı olmalısınız demektir. Üçüncü cevabım da budur, by-product tezime istinaden.

Çeşitliliği kutlamak adına, rüyaların bir işlevi olduğunu savunan ve zamanında oldukça çekici bulduğum, şimdiyse saydığım sebeplerden dolayı bulmadığım bir teori örneğin şu:

http://www.hgi.org.uk//archive/dreamtoforget.htm

Örneğin benzer bir yan ürüncü bakış açısı, primitif dinlerin ortaya çıkışı konusunda da bana mantıklı geliyor. Ama bu konunun sosyal değişkenleri çok daha karmaşık olduğu için ampirik veri olmadan oturduğum yerden dünyayı bi noktaya kadar kurtarabiliyorum malesef.. örneğin belli bir zümreye ait olmak gerçekten hayatta kalmanıza yardımcı olabilir, yani dinlerin adaptif bir yanı olabilir. ama bana daha olası gelen, insan zihninin sahip olduğu, hayatta kalmasına acaip faydalı olan bazı özelliklerin (örneğin karmaşık sosyal yapıların gerektirdiği zihinsel kıvraklığa sahip olma. benzer şekilde, alet yapma ve olaylara ve nesnelere ‘intentional’ (amaçlı?) bakabilme.) basit batıl inançlara yol açmış olabilir. Misal, tüm hayatını, çevresindeki ajanların (insanların, hayvanların, fırtınaların, depremlerin, güneş tutulmalarının) davranış prensiplerini tartıp, kendi davranışlarını ona göre belirlemeye alışmış, etrafından gördüğü ve çoğu zaman makul sonuçlar veren neden-sonuç ilişkisinin ilkerine vakıf olmuş bir ilk insan, açıklayamadığı doğa olaylarında bi süre sonra ilahi ellerin amaçlılığını görebilir. yağmur yağma düzeniyle kendi davranış düzenleri arasında korelasyon kurup, skinner’ın güvercinleri gibi, belli ritüellerin belli sonuçlar doğurduğuna ikna olabilir. kendi yarattığı metalarda da, amaçlılık prensibiyle düşündüğü için bu kadar başarılı olan (“oku nasıl yaparsam bizonu en rahat şekilde öldürürüm? mağaranın neresi soğuktan en iyi korur? evimi timsahların kol gezdiği, ama yine de hayatta kalmam için gerekli olan nehre ne kadar uzaklıkta inşa etmeliyim?”) yani sadece, etrafında “yapılmış” bir şey varsa mutlaka bir de “yapan” (ve ona eşlik eden bir niyet) bulunuyor olmasından hareketle ‘niyetli’ olarak düşünmesi, bir sürü zihinsel tuzağa davetiye çıkarabilir. en basitinden, yaptığı bir alete bakıp şöyle düşünebilir: “evet bu aleti ben yaptım. şu mızrağı kuzen ug yaptı. çorbayı da bizim hanım yaptı hmm nefis..” ve nihayetinde kritik bir zihinsel eşik aşıldığında, ilkel bir filozof ruhlu hominid atamızın çıkıp, dağlara taşlara ovalara nehirlere çiçeklere böceklere, tüm bunların karmaşıklığına ve hayat için elverişliliğine bakıp, aslında tamamen anlamsız ve cevap haketmeyen “peki ‘tüm bunları’ kim yaptı?” sorusunu sorması kaçınılmazdır. [bu fikri (ve bi ihtimal uzun cümleler kurma eğilimimi de) Douglas Adams’dan kotardığımı itiraf etmekte çekince görmüyorum, linki de bu.] zaten gerisi, dünya üzerindeki istisnasız her toplumda gördüğümüz üzere, çorap söküğü gibi gelmiştir, geliyordur, gelecektir. Dolayısıyla özetle, ilkel batıl inanç sistemlerinin, zihnin bu ‘amaçlı’ bakma potansiyelinin yan ürünü olabileceğini düşünüyorum. Adaptif bakış açısının zaafiyeti (bence), dünya üzerindeki irili ufaklı tüm topluların Tanrı Yanılgısı’na bulaşmış olmaları. Bu görüş doğru olsaydı, örneğin çok küçük ve dışa kapalı, dolayısıyla hizipçiliğe gerek olmayan toplumlarda böylesi inançlar görmemeyi bekleyebilirdik. (Tanrı Yanılgısı demişken, Dawkins’in dinler konusunda bu doğrultuda (yan ürüncü) düşündüğünü belirteyim. Kankası Dan Dennett ise “Breaking The Spell”de “meme” tabanlı daha adaptasyoncu bir skeç çizmiş dinlere dair.  Ama her ikisi de “bakın böyle olmuş olabilir diyorum, kesin böyledir demiyorum. zaten benim dikkat çekmek istediğim husus farklı.” noktasında birleşiyorlar.)

şu sıralar, okunacak kitaplar listemin tepelerine yakın bir yerde Steven Pinker’in ‘how the mind works’ü var. Hunharca sömürüp, sanal ortamlarda ziyadesiyle paylaşmaya niyetliyim. Ama benzeri kitapları okumuş olanlar veya ‘by-product’ tezimi destekleyecek açılımları olanların yorumlarını şimdiden okumaktan da keyif alacağımdır (bana katılmayan fikirleri zaten okumam prensip olarak).

ayrıca yeni bir blog açmış ve yazacak konu bulmakta zorlanan zatalimin buralarda eşeğin gözüne su kaçırmasının mantığı nedir, soruyorum? hem artık rakip sayılırız. tüm hakları saklıdır ha! güya sadece en tepedeki link’i verip, uykunun muğlak kollarına, farkında olduğum ama aslında tam da olamadığım rüyalara doğru yelken açacaktım. kısfmet.

 

when matter meets mind

think about it. think about what? think about the very act of thinking. how can thinking be? how could it occur? how is it generated? and where does it reside? in your brain? but your brain is nothing more than some carefully arranged collection of atoms. how can some carefully arranged collection of atoms produce thoughts? or rather, how can these collection of atoms be thoughts? is there any difference between the two? what kind of ontological justification can be given to the notion of thought, other than of course, it seems to exist so powerfully in each and every one of us. but other than that, how could such an unaccountable phenomenon coexist in our world, along with chairs, houses, bodies and, well, brains? a chasm of insurmountable nature seems to lurk right at the heart of the issue and the problem is only going to get worse as we dig deeper.

well, it could be said, thoughts are, after all, private. they are subjective. and since we are so used to the conundrums of human mentality, we could, tentatively, grant them some obscureness and instead try to deal with objective phenomenons and see where those will lead us regarding the subjectivity. a complete non-sequitur, but that’s life, who am i to complain.. alas it turns out, as has long been acknowledged, we are rendered none the wiser with this rather forced gambit. the infamous meeting of objective and subjective seems inevitable, if we are to account for human mentality. a rose, for instance, is just objective an item as the next one, but boy does it cause trouble to minds that are determined to grasp its genuine nature. a rose is red. so far so good. but what is red? the way we perceive a red’s redness is what we call red. but then the question becomes what is a red’s redness? does our perception play an epistemological role in this process? or in what sense does it correlate to any property a rose might have per se? in other words, is this alleged redness reside in us, or in the rose, or maybe in both of us? do we in any way alter this redness when we contemplate it or is there an essence for redness, ineffable and unalterable, independent of the observer’s mental machinery? in any case, let’s not digress, where does this redness reside? in our brains? well brains sure seem to be devoid of  anything even remotely resembling what might be called redness of red. brain is just a super-society of mindlessly interacting neurons. could redness somehow arise from this intense activity? no matter how far one stretches his credulity, there seems no obvious way that the notion of redness is even relevant to the inner workings of a brain. or is this not the correct way of looking at the whole experience? if so, what is the correct of way of looking, and why is the wrong way of looking seems so pervasive? will the answer to that question be gradually accumulated as our understanding of the physical nature increases, or will this duality between the subjective and the objective remain unbridged no matter how complete our data of objective gets? an important and fascinating question, if there ever was one, no matter what the answer turns out to be. surely there will come a time when the proposed answer to that question will be unambiguous and convincing. but in the mean time, we can proceed and ask, where does this tentative duality leave us with regard to our true inner nature? that is to say, to carry our inquiry to its logical conclusion, where does it leave us with regard to the “self”? where does it leave “you”?

who are you? have you ever asked yourself that question; who am i? surely you have. to whom did you address the question? how did you decide to whom to address the question to? And what answer did you come up with? your name? some distinguishing property of yours? but these are not “you,” these are what are ascribed to you, by your immediate surroundings. they are no more “you” than your car is “you”. who is the real you, the single, continuous, persisting, everlasting self that you wake up in the morning for, dedicate a whole life time to live up to its desires, base your body’s entire actions in accordance with its rationales? who is that? who is this person that is reading this sentence? who is it that is trying to understand what the hell am i talking about? surely you exist, don’t you? but in what form? and where do you reside? in your body? but i bet you don’t feel like a body, you feel like you are over and above it and own your body. which sounds more compelling, “I’m my body” or “I owe this body”? surely you, the real you, is not, in any realistic sense, your body. Well, maybe then you are your neuorons? after all, that’s where all the mental activity seems to be generated. And since you (whoever you are) seem to be strongly correlated with your brain’s activity, maybe you are what makes up your brain. But, again, you brain is nothing more than a bunch of neurons. sophisticated though their outcome, you, may be, they are just mindless automata, obeying rather simple rules with mindboggling speeds. Attributing your self to these mini-gadgets is no more meaningful than attributing your self to electrons. Are you then, maybe, “networks” of these tiny little structures, once stipulated enough complexity somehow culminate you? well, you tell me? do “you” feel like a network of neurones? when you look at your loved one, does the ontology of your material make up ever cross your mind? do you ever conclude that you, and your loved one, is nothing more than mere matter-in-motion, in perpetual alternation at physical laws’ volution,  till stated otherwise, only seemingly regulated by some vague concept of “you”? a mere “yes” as the answer of this question would change the whole course of philosophy and cognitive science in ways unimagined. but i bet your answer is, in fact, no. and to complicate things even further, there is an even empirical twist to this otherwise rather philosophical argument. it turns out, the brain is a massive parallel proccesor, which, by definition, has no central place where all the information comes together to create a self and project the experiences of the body to that self. in other words, there is no homonculus to which all this show is presented to. every mental event happens all over the brain, or rather the brain all over as such, is needed for the mental events. so, there is no one home. lights are on, but the house is vacant. “you” are nowhere to be found.

so, what is going on here? who am “i”? where the hell am i? in a neuron, in particular networks of neurons, or along some fuzzy alternation among networks of neurons? what could it even mean to conclude that i am nothing but some regularity of neural networks? that is not a self, that’s a non-self. do “i” even exist? can “i” be just an illusion, a by-product of this brain’s enormous computation capabilities? now how could this be? could it work? could this body even manage to exist without me? can i be that deluded? but wait a minute, concepts like delusion would only make sense if ascribed to a self, don’t they? therefore if this “self” is an illusion, if it doesn’t exist, how can it also be deluded? but is “non-existent” and “illusion” synonymous? could “i” be illusory but nonetheless exist? regardless of that, can my entire premise of existence be “that” off the target? was this body aiding and abedding a non-existent or illusory entity all its life? does this “i” person even have any control at all over this body’s behaviours, or both “i” and my behaviours (which determines all my social conducts!) are stemming from the same abstruse source? if so, could “i” be accountable for any of my behaviours? or was buddha on to something when he said,

Actions exist and even their consequences too, but the person who acts does not.

does my puzzlement purely results from a prior misconception of how nature works and therefore should be deemed unjustified? did my uninformed predispositions about this body’s mental machinery led me this impasse? maybe. but is getting rid of “me” viable? is that kind of existince worth pursuing? how could this body, with its mentally decapitated framing, even begin to make sense of a meaningful life? would meaning have a meaning without a central meaner? beyond “me”, does anything matter? when matter meets mind, do “i” perish into oblivion and irrelevance?

 

In order to post a blog entry from scratch, you must ‘first’ create the universe

All right. We might as well get this over with. I’ve been meaning to write this introductory  entry for this brand new blog for a ludicrously long time now and putting it off for just as long. Not for bad reasons too. Traditional wisdom teaches us that the first of, well, anything, matters. We love world premieres, don’t we? We relish our first appearance on the world scene, our first steps, first words, first crush, first crushing of a crush, first kiss, first date, first eureka moments, first published paper, first won Nobel prize and so on. Why exactly these firsts should be deemed more memorable than their latterday counterparts is presumably beyond my cognitive capabilities (although, so is Euclid’s Fifth, so what do i know?). Just because they predate them? Or because they mark the beginning of some hitherto unexperienced phenomenon? Sorry, I don’t buy it.

But anywho, i digress (get used to it, by the way), that’s a theme for a proper entry. The point is, as mathematicians and documentary producers have longed discovered, you cannot start your blog with entry #2 and therefore avoid this whole charade of having to introduce what that otherwise unintroduced series of writings will be all about. You just can’t. So, as a long time admirer of documentary producers as such (not a big fan of mathematicians though), i decide to stop torturing my already worn out gray matter with the possible contents of this first ever entry, and just go impromptu on you, which is rather ironic or maybe plain self-fullfilling if you think about the whole rationale and premise of this blog. But, you can’t think about neither the rationale nor the premise of this blog just yet, can you? Oh no. That’s what this entry is supposed to establish, that’s why it must be so finely articulated as to not keep you, the reader, and perhaps me, the author, in the dark, and to shed some, however dim, light on what’s, and what’s not, to be expected and, curiously, that’s, partly, why it’s carefully tiptoeing around the subject matter, not getting on with it head on, with all these comma-driven, if you will, sentences and, yes why not, drivels and non-sequiturs. So, without further ado, here’s me, at this unreasonably late hour, Casals’ invidious excellence in Bach sonatas firmly probed to my auditory cortex (with the stupid right earphone transmitting sound if it pleases), slightly inebriated by the acquired taste of light beer (now that marks a ‘first’ i would very much like to forget), actually taking myself up to the task of collapsing this particular ‘blogular’ wave function into a quantum state whose ‘trigger’ (if i may indulge you with an analogy to what must surely be the most famous thought experiment ever conceived) could be thought as this entry, ‘cat’ as this blog, and ‘Schrödinger’ as, well, me.

In his ‘Novum Organum’ Francis Bacon proclaimed:

The human understanding is no dry light, but receives an infusion from the will and affections; whence proceed sciences which may be called “sciences as one would.” For what a man had rather were true he more readily believes. Therefore he rejects difficult things from impatience of research; sober things, because they narrow hope; the deeper things of nature, from superstition; the light of experience, from arrogance and pride, lest his mind should seem to be occupied with things mean and transitory; things not commonly believed, out of deference to the opinion of the vulgar. Numberless, in short, are the ways, and sometimes imperceptible, in which the affections color and infect the understanding.

 If you, like my former self, are unsure of what a dry light is supposed to be, here’s a definiton a google search has to offer:

Dry Light: Pure unobstructed light; hence, a clear, impartial view.

There you have it. Now, human condition has, surely, been described in better terms.  This paragraph neither exhausts nor is up to date about what can sensibly be asserted about human mentality. After all, it was penned almost four centuries ago. Long before ‘man’, ‘with all his noble qualities’,  was demoted from being an image in god’s mind to glorified bipedal apes, at a time when patterned firings of mechanical neurons in the brain was mistaken for divine patterns in the soul whose rationale could not possibly be divined, when the ‘ghost in the machine’ as opposed to ‘machine in the ghost’ made near perfect explanatory sense. Before Paley with his watch, before Darwin with his watchmaker, before Hume with his a priori deductions of nature’s nature, even before Descates for god’s sake, and his butchering, if you will, of the already weak bonds between matter and mind. Humanity needed some time to get her grip on these difficult problems. So it would be unjust to Bacon’s seventeenth century dry light if we were to take all of his claims at face value today. And i strongly tend to agree with an eminent zoologist, who once posed the question ‘What is man?’ and then unequivocally prejudged it by saying ‘All attempts to answer that question before 1859 are worthless and we will be better off if we ignore them completely’. Mouthful? Sure. Justified? I think so (we shall dig this too). Furthermore, i have mild reservations about the invocation of ‘the will’ as providing infusion to the mental underpinnings of human understanding. Recent researches are, as far as i can tell, all but unanimously converging on the long suspected (and established, in some doctrines) notion that conscious will and its implications are mere illusions, that have no causal influence on the regulations of the body. In all fairness, the problem of will and consciousness is still rather open. So i tend to hedge my bets. You may witness me hedging my bets in the subsequent entries. And it’s also possible that the context of these notions moved on during the intervening years. In any case, i’d like to think that Bacon was entertaining similar reservations when he omitted using the phrase ‘the will’ in the final sentence, in which he casts all the blame of coloring and infecting our mental faculties on solely ‘the affections’.

A resounding ‘nonetheless’, you must be thinking, is bound to crop up right about now, in order to save this particularly messy, and in the implied context of this blog, rather backwards train of thought. And, sure enough, it does. (Accompanied by the aforementioned music shifting to the definitive interpretation of the Goldberg Variations by, well who else, Glenn Gould. Right earphone, equally rebellious.)

Nonetheless, these are all asides. For my purposes, this piece of eloquent writing, which was first brought to my attention by the equally eloquent writings of Carl Sagan (from whose quote the title of this entry is derived), sums up, not necessarily what man’s mental make up per se is, but what mine is. Dry light is exactly and most emphatically not what yours truly’s understanding is. I even have an ‘ontological proof’ for that assertion, Anselm-style. Observe.

My light is either;

• Not Dry, hence proof concluded or,
• Dry, and, by living a life convinced otherwise, my light is even more moist than i currently think it is.

QED.

All right, maybe it’s not as ontological as i initially thought it would be, for i have to establish, perhaps among other things, that the way i percieve my own mental light is non-dry. Fair point. (But, you gotta admit, the fact that i go so far as to name the very blog accordingly, should serve as an indication of my sincerity in this belief.) This blog and all its contents, then, should be seen as one long testimonial to my uncritically upheld world views. And when the final keystroke of the final word of the final sentence of the final paragraph of the final entry of this blog is published (which is bound to be a full stop, if you think about it), i shall be content if you leave the page with the thought ‘Yep, he is an idiot!’ on your mind.

So consider this as the offical disclaimer. Arguments may not be followed. Points may be missed. Themes may not be fully developed, or carried to their logical conclusions. Obscureness may raise its ugly head to conceal the possible lack of content, even though i will be on the watch out to avoid that.

And it will be mainly about science, hence the lip service to Bacon, the foremost visionary of the whole scientific enterprise. Occasional mention of certain branches of philosophy is to be expected, with maths thrown in for good measure. No socially significant contemporary topics shall be covered. No sports. Definitely no politics. Nothing every cognizant man, existing anywhere, anytime, anywhom wouldn’t also find interesting. Nothing an alien wouldn’t also find interesting, other than maybe pure anthropological curiosity.

Personal stuff may arise. A viable mechanism to avoid this from happening in a blog is yet to be put forward by the ever parched light of coders, and human propensity to talk about himself is only matched by the futility of his existence. I will humbly follow suit.

I plan to write mainly in English. But my mother tounge, Turkish, is bound to get its fair share.

Finally, the runner-ups for the name of this blog was as follows, in boldface:

… man with all his noble qualities, with sympathy which feels for the most debased, with benevolence which extends not only to other men but to the humblest living creature, with his godlike intellect which has penetrated into the movements and constitution of solar system, with all these exalted powers, man still bears in his bodily frame, the indelible stamp of his lowly origin.

This is from Darwin’s The Descent of Man and was eliminated because, even though i needed something derogatory for my purposes, i realized that i had no problem with my ape ancestry. Quite the contrary. (And this, celebration of natural selection and its implications, shall constitute a recurring theme in the blog.)

We have to understand that the world can only be grasped by action, not by contemplation.

This is from Jacob Bronowski‘s The Ascent of Man, and would have been a perfect title. Alas, it was taken. Indeed, to a large extent, contemplation is exactly what i am going to aim for, as opposed to action. But the tone and the depth of Bronowski’s rhetoric will always remind me of my solicited preoccupation.

Actually the mere fact that i had to resort to quotations, however appropriate, for the name of this blog, rather than coming up with something of my own creation, should give you an idea just about how dry this particular light is. Even the idea of initiating a blog of my own was conceived and executed in a matter of minutes, with total lack of consideration about the luminosity or tenacity of its founder. I genuinely wonder how this will turn out. Like a quasar, nominally the brightest light source of all, but barely noticeable from the other end of the universe, even by the strongest equipments we can come up with? Like a local star, nothing fancy or special in the cosmic scheme of things, but essential to its immediate surrondings? Or maybe like the moon, or even Earth, merely reflecting whatever light comes towards its way, doomed to a perpetual intrinsic sombreness? We shall find out.

Now, as my left earphone dutifully intones me the opening chords of Bach’s Chaconne moulded in Accardo’s able hands, you are privy to both the premise and the rationale of this blog. Let the inverse-square law of radiating entities kick in!